Arangkada of Leo Lastimosa for January 1, 2010

            Sugilanon sa 2009

 

          Naandan na sa mga sakop sa media ang pagtapos sa tuig pinaagi sa pagsubli sa labing dagkong mga balita.  Nga gipili pinaagi sa naandang mga sukaranan sa gidaghanon sa mga tawo nga naapektahan, sa kainila sa mga tawo nga nahilambigit ug sa kaduol sa mga dapit nga nahitaboan.

          Nagpalahi ko sa kataposang adlaw sa sibya sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya sa 2009.  Akong gidasig ang mga tigpaminaw sa pagsugilon unsay ilang giisip nga labing dako ug labing makahuloganon nga mga panghitabo sa 2009 nga nakapausab sa dagan sa ilang kinabuhi.  Wa ko kaandam sa kadaghan ug kainit sa mga reaksiyon nga akong nadawat.

-o0o-

          Kasagaran nila nipili sa kalibotanong krisis sa ekonomiya.  May nanag-iya og karaang buildings sa downtown area nga nagkalisudlisod na pag-ayo kay wa nay nangabang ug ang pipila nga nisukol nanghatag og mga tsekeng niuntol.  May magtutudlo sa pribadong tulonghaan nga nakasabot na unta nga way usbaw ang ilang suholan apan mas gisakitan nga pipila sa iyang mga tinun-an napugos paghunong o pagbalhin sa mga tulonghaang publiko.

          May nawad-an og trabaho nga naglisod na gani pagpangita og plite sa pagpangaplay og trabaho.  Gagmayng mga magpapatigayon nga napugos paghunong kay wa nay mamalit sa ilang baligyang pagkaon sa mga tulonghaan ug mga trabahoan.  May napugos paglangyaw sa ubang lalawigan biniyaan ang iyang pamilya aron lang makalahutay.

-o0o-

          Daghan sang nanglangyaw sa ubang kanasuran nga managlahi ang sangpotanan.  Usa ka asawa niingon nga naarang-arang unta ang ilang kahimtang dihang nakatrabaho sa gawas sa nasud ang iyang bana.  Nahibaw-an na lang niya nga sa niaging pasko nahibalik ang iyang bana.  Apan laing pamilya ang gipaulian.

          May asawa nga niasoy nga ang iyang bana nga natangtang sa trabaho wa dawata sa mga kompaniya sa Sugbo nga iyang gi-aplayan tungod sa kadako na sa edad.  Maayo na lang kay nakatsamba sa Qatar.  Dungan sa pagpasar sa ilang anak sa board exam sa mechanical engineering.

-o0o-

          Laing asawa labihang guola.  Dungan sa pagkataktak sa iyang bana nasipyat ang ilang birth control ug nagsabak siya.  Dako ang gasto kay nanganak siya pinaagi sa caesarian section.  Natuman hinuong ilang damgo nga makaanak og laki.  Ug makalimtan gyod ang tanan nilang suliran kon motukiki nang bata.

          May amahan sab nga naghilak nga niasoy sa kapait sa kahimtang sa iyang mga anak dihang nawad-an siya og trabaho.  Nahadiin-diin siya og pangaplay.  Nahurot na lang ang tanan niyang hiniposan wa gyong katrabaho.  Hangtod nga nasaag siya sa usa ka dapit sa Barangay Labangon nga nagtanyag og libre nga pagtuon sa bibliya, apil na ang libre nga bibliya.  Nga hingpit nga nakapausab sa dagan sa iyang kinabuhi.  "Nawa nako ang tanan, apan nakaplagan nako si Kristo."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 31, 2009

                        Kanser sa lingiw

 

            Kadlawon.  Liwas sa pasko.  Samtang nagpaabot og kasakyan paingon sa sibyaanan alang sa akong tulomanon sa radyo, nakalingi kog duha ka gagmayng bata nga maayong pagkahinanok sa daplin sa dan.  Nangligdas sila sa sementadong sawog sa ganghaan sa usa ka gamayng tindahan.  Way banig,  Way habol.  Way bisan usa sa mga lumalabay, apil na ko, nga nisusi sa ilang kahimtang.

            Way polis sa duol.  Ni barangay tanod.  Bisan kaminero na lang.  Asa man dapit ang barangay hall?  Unsa kahay dagway sa desk officer kon moadto ko sa presinto ug magpakitabang pag-atiman sa duha ka bata?  Makatabang kaha kon mangabli nang DSWD?  Sa kadaghan sa wa matubag nga mga pangutana, nisakay ko sa PUJ nga nihunong sa akong tungod.

-o0o-

            Unsa na may nahitabo nato isip katawhan ug katilingban?  Nganong sayon na lang alang nato ang paglingiw gikan sa gagmayng mga bata nga nagbad-ay sa kadalanan?  Nganong kasarangan na lang nga mosimang kon may makasugat nga mga naglago nga mangayog tabang, aron nga di makasingo sa ilang kalang-og ug di mahasol nga di makatabang?

            Gisigehan nakog am-am ang akong kaugalingon nga naapikhan lang tong duha ka bata pagpauli apan may mga ginikanan pang kadangpan inig mata.  O tingali naa ra sila magpuyo sa duol.  Pag-abot sa sibyaanan, namalihug ko sa kapolisan.  Wa nang duha ka bata dihang ilang gipaadtoan.

-o0o-

            Ang kahaw-ang nga akong gibati nisamot dihang nahinumdom sa kadali nakong makabalibad sa mga tigpaminaw nga way buhatan sa kagamhanan nga makatutok pag-atiman sa mga naglibud-suroy sa kadalanan, madagko o mabata man, tarung o naliso mang pangisip:  Ang DSWD mobalibad nga wa silay luna, ang mga polis labaw pa ug bisan ang Psychiatric Ward sa VSMMC labihan nang punoa.

            Maong giisip na lang nato nga kabahin sa naandang inadlawng kalihokan ang atong pag-agi ug paglingiw sa atong mga isigka tawo nga manghigda sa aseras, naghubo na ganing uban, bisan gagmayng mga bata ug bisan klarong masakiton kay wa tay kadangpan, gawas nga di gustong mahasol sa atong mga panginabuhi.

-o0o-

            Kanus-a man nagsugod ang atong pagsalikway sa pagpakabana?  Nganong hingpit na mang nitahan sa atong kainutil?  Gipul-an na ba ta og awhag sa kagamhanan pagtuman sa labing batakan nilang gimbuhaton pag-atiman sa katawhan—bisan unsa nila kagamay, kakabos ug kabaho?  Daghan na ba lang gyong napasagdan natong katawhan nga di na ta gustong maugtas nga maghunahuna unsaon sila pag-atiman?

            Sa niaging Asean Summit, gihakot sila paingon sa bukirang mga barangay sa dakbayan ug sa kalungsoran ug gipamiyaan.  Umaabot na sang Sinulog.  Hinaot nga makaamgo nga di mahimong manglaktod.  Nga matabangan lang sila kon magkahiusa tang mosusi sa ilang kahimtang, motambal sa nangalisbo nilang samad ug magtukaw paghatag nilag bag-ong sinugdanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 30, 2009

              Buno sa bonus

 

          Hinaot nga sa imong pagbasa ini, nadawat na sa mga kawani sa kagamhanan ang nalangay na pag-ayo nga bonus sa pasko nga gihatag-bawi sa Malakanyang.  Mao ni labing uwahing timaan unsa na kakatag ang pamunoan karon.  Salamat sa atong pangu nga padayon pang nangita og mga paagi unsaon paglugway ang iyang gahom lapas sa 2010.

          Ang kalangay sa paghatag sa bonus, nga nalabyan na lang sa pasko ug alang sa ubang mga buhatan mahimong maunhan pa sa bag-ong tuig, di tungod sa hingtungdan nga mga buhatan.  Kon dili tungod sa taphawng pagpakabana sa nasudnong liderato alang sa mga kawani ug sa kakatag na sa pamunoan kansang malipayong mga adlaw mahimong inihap na lang.

-o0o-

          Nagsugod ang higanteng bulilyaso sa pagkara-kara ni Pres. Arroyo pagpanagang sa mga pasangil nga nangiyugpos lang siya atubangan sa lapad nga kadaot ug sa kadako sa pag-antos sa mga biktima sa mga bagyong Ondoy, Pepeng ug Santi.  Nidalidali siya pagpahibawo nga aron pagpagaan sa palas-unon sa katawhan mohatag ang kagamhanan og 14^th month pay ug P15,000 nga cash gift alang sa mga kawani sa nasudnong kagamhanan, di lang sa mga dapit nga naigo sa bagyo kon dili sa tibuok gyong nasud.

          Nahilom na untang mga pagsaway.  Hangtod nga nabantang nga ang pahibawo naggikan ra sa tumoy sa iyang buhok.  Ug nga mangita pa diayng Malakanyang og tinubdan sa kuwarta.

-o0o-

          Gidalidali pagbakwi ni Executive Secretary Eduardo Ermita ug sa Department of Budget and Management (DBM) ang pahibawo ni Arroyo.  Gibahaan dayong palasyo sa masuk-anon nga mga pakisusi gikan sa mga kawani nga nakabatyag nga mora lang silang giuwat.

          Nilabay ang pila ka semana nga way nahitabo.  Wa nay katin-awan ang Malakanyang mahinayon bang higanteng bonus.  Si Arroyo mismo labihang tak-oma.  Wa na gyod motingog bisan ek na lang sa nakuryente niyang pahibawo.  Hangtod nga uwahi nang tanan.  Nilabay na lang ang pasko ug hapit na lang matapos ang tuig, wa pa magkadimao ang ilang salida.

-o0o-

          Gipahibawo sa DBM nga P7,000 ang ihatag sa nasudnong panudlanan ug P3,000 ang itampo sa savings sa nasudnong mga buhatan.  Kon unsa sila kadugay nga nakakita og tinubdan sa kuwarta gikahadlokang mao sab kalangay nga makaapud-apod sa bonus ngadto sa mga kawani.

          Inay moangkon sa iyang kasaypanan, mangayog pasaylo ug maleksiyon, si Arroyo wa motagam.  Samtang nag-alburuto nang bulkang Mayon ug namakwet nang mga molupyo sa Albay, nibakasyon uban sa iyang mga apo sa Hong Kong.  Dihang gisaway sa iyang ka way simpatiya sa mga biktima, wa mouban si Arroyo sa kiat sa Disneyland.  Kay nagpadayon mang mga pagsaway, giputol ang bakasyon ug nipauli.  Nitungas na lang sab aron pagtiwas sa iyang bakasyon sa Baguio, wa pa gyod igkita ang gipasiatab niyang bonus.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 29, 2009

                        Politika sa pabuto

 

            Klarong namolitika ang mga kaatbang ni Mandaue City Mayor Jonas Cortes sa ilang pagtulisok niya sa kapakyas paghimong luwas sa gitakda nga baligyaanan sa mga pabuto.  Sayon ra kaayo alang nila ang pagbasol sa mayor human sa pag-ulbo sa mga baligyaanan niadtong bisperas sa pasko nga nisangpot sa kamatayon sa tulo ka biktima, apil nang duha ka bata.

            Mas katuohan ang pasangil kon naggikan pa sa nagpakabana nga mga Mandauehanon.  Apan kay gikan man nilang Kongresista Nerissa Soon Ruiz ug Bise Mayor Carlo Fortuna kadudahan gyod nga pamolitika.  Bisan wa pa magsugod ang opisyal nga campaign period, silang Ruiz ug Fortuna kapasanginlan nga di mopalabay sa bisan unsang kahigayonan pagsaway ni Cortes.

-o0o-

            Bisan may sukaranan ang ilang mga pasangil.  Kay bantang kaayo ang kalapasan sa mga lagda sa gitakda nga baligyaanan sa mga pabuto sa Mandaue:

·        Nagsikit ang mga baligyaanan mao nga dali rang nagduktanay dihang natugpahan og saag nga kuwitis ang usa ka stall;

·        50 ka metro ra ang gilay-on sa mga baligyaanan gikan sa gasoline station mao nga bisan sa gitumbok sa kabomberohan nga firewall nadugangan ang kahigayonan sa pag-ulbo; ug

·        Ang kabomberohan mismo niangkon nga nakadugang sa hulga sa katalagman ang pagpahimutang sa mga baligyaanan daplin sa agianan sa mga sakyanan kansang mga pasahero mahimong aksidente o motuyo gyod paglabay og mga upos ngadto sa giladlad nga mga pabuto.

-o0o-

            Sakto ang awhag ni Mayor Cortes sa iyang mga kaatbang—nga inay magtinulisokay angay silang maghiusa pagtabang sa mga biktima.  Apan angay sab siyang manubag sa responsibilidad sa trahedya.  Di makapanghunaw si Cortes nga wa siyay kasayuran kinsay nagtakda sa firecracker zone.

            Wa ni katabang ni Cortes gikan sa mga pagduda sa iyang katakos pagpatuman sa mga lagda sa dakbayan.  Wa say tinguha pagdupa niya ang kabomberohan.  Kinsa morang nagpa-goryo-goryo nga mga Pilato nga niinsistir nga igo lang sila nga nihatag og clearance dihang giaprobahan na sa City Hall ang permiso sa mga baligyaanan.

-o0o-

            Bisan kon siyay incumbent, si Cortes giisip nga dehado sa mga tigpaniid sa politika sa Mandaue.  Kay bisan sa iyang pagsipsip sa Kapitolyo ug sa Malakanyang, gisalikway siya sa partido sa administrasyon.  Gipaboran si Ruiz nga hagbay rang gidungog nga mas dako og puntil ug mas organisado.

            Ang bugtong bentaha ni Cortes mao ang iyang kaligdong.  Wa igdungog ang iyang pamunoan nga dunay "Ms. Pila" nga magtungkawo sa City Hall aron pagpangilkil sa tanang mga magpapatigayon nga mobubo og puhonan sa Mandaue.  Mapatigbabaw lang hinuon ang kaligdong ni Cortes kon andam nga moangkon sa iyang kasaypanan.  Nasayop siya sa pagtugot sa di luwas nga mga baligyaanan sa mga pabuto.  Angayng mangayo og pasaylo sa di pa, ug bisan kon, piyestahan sa iyang mga kaatbang sa politika.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 28, 2009

                        Tulis hangtod 2010

 

            Tanang timailhan nagpakita nga matapos na lang ang tuig magpabilin nga mao lang gihapon ang karaan ug mas dakong bayranan sa telepono sa Pilipinas.  Nga kon wa mong kabantay mao nay nalansang natong bayranan sa niaging usa na ka dekada.  Ang atong bayranan sa telepono kataposang gitakda sa National Telecommunications Commission (NTC) niadto pang 1999.

            Lisod tuohan nga wa mous-os ang atong bayranan sa telepono bisan sa daghang mga ebidensiya nga nagmatuod nga gipaburot pag-ayo sa mga kompaniya sa telepono ang ilang ginansiya.  Bisan sa pagkamugna sa bag-ong mga teknolohiya sa komunikasyon nga nakahimong mas sayon ug mas barato sa komunikasyon.  Ug bisan nitidlom na pag-ayong mga bayranan sa telepono sa ubang kanasuran.

-o0o-

            Mao ni usa sa labing dakong milagro sa atong bag-ong panahon.  Giunsa man pagmaniobra sa higanteng mga kompaniya sa telepono nga magpabilin ang dagko nilang mga bayranan bisan sa daghang mga pagsuway sa kagamhanan pagpagaan sa palas-unon sa mga konsumidor?

            Hangtod karon pabiling nabawo ang mga konsumidor sa mga pasalig sa mga politiko nga nagbuwa ang baba pagpangangkon nga nagdugo ang ilang kasingkasing alang sa kabos nga mga konsumidor nga gipahimuslan sa telcos.  Hangtod karon padayong gilipatlipat ang mga konsumidor sa makalibat nga mga promo sa telcos nga kasagaran gisagolan og pangilad aron lang maaghat ang mga konsumidor paggasto sa kataposan nilang tinipigan nga alang unta sa mas mahinungdanon ug mas dinalian nga mga panginahanglan.

-o0o-

            Labing uwahing pasundayag sa kainutil sa kagamhanan batok sa telcos mao ang kapakyas sa NTC pagpatuman sa kamandoan nga nag-usab sa sistema pagkuwenta sa bayranan sa voice calls sa cellular phones gikan sa per minute ngadto na sa per pulse (matag unom ka segundo).  Ang kamandoan giluwatan sa NTC niadto pang Hulyo karong tuiga.  Apan bisan sa kasayon ug kadali ra unta pagpatuman sa kausaban, ang telcos nilampos pagkumbinser sa NTC paghatag nila og upat ka buwan nga lugway.

            Apan bisan napupos nang lugway niadtong Disyembre 6, ang telcos padayong nagpaugat nga per minute lang gihapon ang kuwentada sa bayranan sa voice calls.  Ug nga makapahimus lang sa per pulse nga sistema ang mga konsumidor kon maghasol sila pagbutang og prefixes sa mga numero nga ilang tawgan.

-o0o-

            Ubos sa kasabutan, ang per pulse nga sistema isugod pagpatuman niadtong Disyembre 6 sa mga tawag sa samang network ug niadtong Disyembre 16 alang sa mga tawag sa laing network.  Nagsabot man gani unta ang telcos ug NTC nga mag-press conference niadtong Disyembre 5 aron dungan nga ipahibawo ang kausaban.

            Apan nagpabiling inutil ang NTC pagpatuman sa iyang kamandoan.  Ang telcos nagpadayon sa ilang papating pagtulis sa kabos nga mga konsumidor.  Kainutil sa kagamhanan ug kahakog sa telcos maoy nakapalig-on sa inhustisya sa atong bayranan sa telepono sud na sa napu ka tuig.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 24, 2009

                       Bag-ong mga dakbayan

 

            33 ka mga lungsod ang nipadayag sa ilang tinguha nga mamahimong dakbayan.  33 ka mga balaodnon ang gipasaka sa ika-11 nga Kongreso aron pagdason sa ilang sugyot. Apan 24 ra ka balaodnon ang naaprobahan sa mga magbabalaod.

            Aron kapugngan ang gihulagway sa mga magbabalaod nga "binuang nga lumbaanay" sa mga lungsod nga mahimong mga dakbayan, ang ika-12 nga Kongreso nipasar og balaodnon nga nipausbaw sa panginahanglan sa kuwarta sa usa ka lungsod una mahimong dakbayan ngadto sa P100 milyones gikan sa P20 milyones lang nga gitakda sa Local Government Code.  Ang Republic Act 9009 nahimong balaod sugod niadtong Hunyo 30, 2001.

-o0o-

            Apan kay ang mga politiko di man gyod kahutdan og lusot, ang mga kongresista ug mga senador wa motugot nga mabawo ang 24 ka mga lungsod, kansang mga pangu ug mga molupyo gilaoman nga makatabang sa ilang politikanhong mga ambisyon.  Nagpasar sila og Joint Resolution 29 nga nag-exempt sa 24 ka mga lungsod gikan sa bag-ong panginahanglan nga P100 milyones nga pundo.

            Sa di pa sila makapahimus sa lusot nga gihatagan sa ika-12 nga Kongreso, ang 24 ka mga lungsod giawhag sa pagpasaka og tinagsa sa cityhood bills.  16 ra ka lungsod ang nakatuman—apil ang Bogo, Carcar ug Naga sa Sugbo—maong sila ray nahimong mga dakbayan.

-o0o-

            Ang League of Cities of the Philippines (LCP) nakakumbinser sa Korte Suprema niadtong Nobyembre 18, 2008 nga ilegal ang pagkahimong dakbayan sa 16 ka lungsod. Kay gawas nga wa silang katuman sa P100 milyones nga panginahanglan maibanan pa gyod ang bahin sa mga dakbayan gikan sa internal revenue allotment (IRA).

            Nipasaka og motion for reconsideration ang nagsubo nga 16 ka lungsod.  Napilde sila sa ikaduhang higayon niadtong Abril 28 karong tuiga.  Ang boto sa labawng hukmanan nga 6-6 nakahatag sa mga lungsod og gamayng gingi sa paglaom.  Maong, bisan klaro lang nangaluya, nipasaka sila og ikaduhang motion for reconsideration.

-o0o-

            Sa makapakugang nga pagbali sa hangin, nga nahimong tam-is ug sayo nga pinaskohan sa Bogo, Carcar, Naga ug laing 13 ka lungsod, nibalitok niadtong Lunes ang Korte Suprema.  Sa boto nga 6-4, nga wa panginlaboti nila ni Chief Justice ReynatoPuno, Associate Justices Mariano del Castillo ug Antonio Eduardo Nachura, ang 35 ka pahina nga hukom nipatigbabaw na sa legalidad ug kamakiangayon sa pagkahimong dakbayan sa 16 ka mga lungsod.

            Gitumbok sa labawng hukmanan nga naaprobahan na sa Kongreso ang pagka dakbayan sa 16 ka lungsod sa wa pa mapahamtang ang mas dakong panginahanglan nga P100 milyones sa ilang kita.  Gisalikway sab ang kabalaka sa mga dakbayan nga maibanan ang ilang IRA. Matod sa labawng hukmanan di makapangangkon og pagpanag-iya ang LCP sa IRA nga wa pa maggahin.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2009

        Ganti ni Gibo

    Kon hangtod karon nagtuo pa si Gilbert Teodoro nga makalingkawas siya sa hawok sa kamatayon ni Pres. Arroyo pinaagi lang sa pagpasalig nga samtang kabahin siya sa pamunoan wa siya mahilambigit sa dagkong eskandalo nga gipasangil batok ni Arroyo ug sa iyang pamilya, sipyat siya.  Kon nagtuo nga malipat ang katawhan sa pagbiya ni Arroyo sa liderato sa Lakas-Kampi-CMD ug pagtingob sa iyang pangampanya sa Pampanga, sayop siya.

    Kon naglaom nga ang ubos niyang ratings mapapas ra inig sugod na og lihok sa gamhanang makinarya sa administrasyon, nakamenos siya sa kaligdong sa katawhang Pilipinhon.  Bisan ang mga nahilambigit sa Hello Garcia sa 2004 mosulti niya nga lisod tikason kon ang katunga sa rehistradong mga botante mohinayon pagbotar alang sa nag-unang piliunon pagka presidente.

            -o0o-

    Apan unsa may kapilian ni Teodoro?  Mokalit ba lang siya og balitok ug motabang na pagbisto ug pagsaway sa kahiwian sa pamunoang Arroyo?  Nahinayak na ra ba siya pagpatigbabaw sa iyang utang kabubut-on ni Arroyo kay sa pagpatigbabaw sa nasudnong interes.

    Ang lansang sa lungon sa kandidatura ni Teodoro hingpit nang nitaop dihang nilingkod siya sa gabinete ni Arroyo.  Di paigo ang iyang pangangkon nga malampuson niyang napanalipdan gikan sa pangurakot ang mga transaksiyon nga gisudlan sa iyang departamento.  Ang iyang kapakyas pagdis-armar sa mga Ampatuan ug ubang private armies sa nasud maoy di malalis nga ebidensiya nga nagpaggapos siya sa interes sa pipila ug gipasagdan lang ang kaayuhan sa mas daghan.

            -o0o-

    Si Teodoro makahimo unta pagpalambo sa iyang politikanhong base sa mas ligdong nga paagi.  Duna siyay pangutok, katigayonan ug igong politikanhong mga koneksiyon aron pagtikad sa iyang ambisyon paghupot sa labing taas nga katungdanan sa nasud sa mas tarung nga paagi.

    Apan nipili siya pag-ubog sa lapok.  Gusto niya nga mamintaha.  Kay wa may bisan usa sa mga nangambisyon sa administrasyon ang makaparang niya, nagtuo nga masunod sa tumang kasayon ang gikalisangan nga politikanhong makinarya sa administrasyon.  Gipaggamay niyang kasilag sa katawhan sa kakawatan sa iyang gikuyogan nga pamunoan.

            -o0o-

    Di hinuon hingpit nga makawang ang pagtinarung ni Teodoro isip kalihim sa nasudnong panalipod.  Di hingpit nga mausik ang iyang giangkon nga kalamposan pagpatigbabaw sa propesyonalismo sa Armadong Kusog human nabulit sa kasaysayan sa pagpanghilabot sa politikanhong kaugmaon sa nasud, nga ang labing uwahing nakapahimus mao ang iyang gitilaan pag-ayo nga amo.

    Kapamatud-an lang nga nilampos si Teodoro kon di na magpaggamit ang militar sa bisan unsang pagsuway pagsabotahe---paglangay o pagkanselar---sa piniliay sa Mayo 10, 2010.  Kapamatud-an lang ang kalamposan ni Teodoro kon di na magpaggamit ang militar sa pagpamugos pagtuboy niya sa Malakanyang.  Kapasalamatan siya sa hingpit sa katawhan kon di na magpaggamit ang Armadong Kusog paglugway sa gahom sa mga nagtungkawo sa Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2009

                        Ilog sa ikaduha

 

            Samtang nanihapon ang mga bisita human sa bunyag sa kamanghorang anak ni Komentarista Choy Torralba sa DYRF, si Kongresista Ferdinand "Bongbong" Marcos gitawgan sa Businessworld ug gipahibawo sa iyang pagkasud sa Top Ten sa mga kandidato pagka senador sa labing uwahing survey sa Pulse Asia (31% ang iyang rating).  Masaligon si Marcos nga mas mosaka pang iyang ranggo kon ma-disqualify silang Franklin Drilon (ikaupat) ug Serge Osmena (ikawalo) kay wa pang kaabot og unom ka tuig human sa paghupot sa ilang ikaduhang sagunson nga termino.

            Mas makapakugang ang sunod niyang gisulti namo:  Sa adlaw sa piniliay, sila si Manny Villar ug Gilberto Teodoro ang higpit nga magsangka kay matagak na si Noynoy Aquino.  Nipasabot siya nga silang Villar ug Teodoro ang labing lig-on og makinarya ug si Aquino ang labing huyang kay hangtod karon ang Liberal Party nagkatibuwaag pa.

-o0o-

            Apan lahi ang hulagway nga napintal sa survey nga gihisgutan ni Marcos dihang nakuha na nakong dugang detalye.  Ang survey sa Pulse Asia niadtong Disyembre 8-10 nagpakita nga wa mo-us-os ang rating ni Aquino (45%, kon itandi sa 44% niadtong Oktubre) bisan sa pagsaka sa ratings nilang Villar (23%, gikan sa 19%) ug Erap Estrada (19%, gikan sa 11%).

            Angayng mabalaka silang Villar ug ubang mga kaatbang ni Aquino.  Wa maibani ang iyang rating upat ka buwan human sa kamatayon sa iyang inahan.  Nagpasabot nga di lang ang emosyonal nga kahinugon sa kamatayon ni kanhi presidente Cory Aquino ang nakapalig-on sa iyang kandidatura.  Ang napuno sa ratings nilang Villar ug Estrada naggikan sa pagsibog ni Chiz Escudero.  Sa ato pa, kinahanglang ilugon ang boto sa usag-usa aron seryusong makahagit si Aquino.

-o0o-

            Labing dako og saka ang rating ni Teodoro (150%) apan nagpabiling single digit (5%).  Morag tinuod nga hawok sa kamatayon ang iyang kasikit ni Pres. Arroyo.

Labing malipayon sa mga piliunon pagka bise presidente mao si Loren Legarda.  Nisutoy ang iyang rating (32%) pinaagi sa paglaslas sa base ni Mar Roxas (43%).  Labing masulub-on si Edu Manzano nga pabiling nalansang (3%).  Nag-una niya si Jojo Binay (10%), nagsunod si Bayani Fernando (1%).

-o0o-

            Motuo mog sa dili, ang tulo nga nag-unang senatoriables mao sila si Bong Revilla (53%), Miriam Santiago ug Jinggoy Estrada (tabla sa 51%).  Ang ikalima ngadto sa ikapito (nagtabla sa 43%):  Pia Cayetano, Ralph Recto (labaw og duha ka ang-ang ni Osmena) ug Juan Ponce Enrile.

            Ikasiyam si Tito Sotto (40%), ika-11 si TG Guingona (29%) ug nakakumpayot sa Magic 12 si Joey de Venecia III (24%).  Ambot nakabantay na bang mga botante nga wa siyay nahimo, o tungod lang kay wa siyay bag-ong pelikula, ika-13 ra si Lito Lapid (23%), tabla silang Ruffy Biazon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 21, 2009

                        Dag-anan sa Ombudsman

 

            Sa sunod higayon nga makahunahuna ka pagpasaka og kaso batok sa usa ka opisyal sa kagamhanan, paminawa una ning kasinatian sa mga nakasuway na pagdangop sa Visayas Ombudsman.  Kon ang imong ikiha may lig-on nga koneksiyon sa gamhanan nga mga politiko, labi na kon taga Kapitolyo, o ba kaha taga Malakanyang gyod, way kapaingnan ang kaso.

            Mas maayo pa nga mopahuway ka.  Agwantaha na lang ang inhustisya nga imong nahiagoman.  Kay di gyod mahitabong makakuha ka og kaangayan gikan sa Visayas Ombudsman.  Niadto, gitarung pag-imbestigar ang mga kaso apan giyak-an pagsang-at na sa ulohang buhatan.  Karon, daghang salamat ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol, dinhi na mismo sa ato magsugod ang pagyaka.

-o0o-

            Apan kon ang imong reklamohan kasarangan lang nga kawani sa kagamhanan, duna kay dag-anan.  Kon ang imong namatikdan nga nag-abuso sa gahom, o nagpahimus sa katungdanan, nakalingkod lang sa puwesto tungod sa tsamba, o tungod sa pagsandig og dakong politiko apan di gyod ingon ana kasuod, o ba kaha ang gisaligan nga padrino nibalitok na sa oposisyon, ug busa gikasuk-an na sa Kapitolyo, o ba kaha sa Malakanyang gyod, haskang paspasa sa dagan sa kaso.

            Ikiha dayon.  Tan-awa unsa kadali sa lihok sa Ombudsman.  Ipatawag dayon ang gireklamohang opisyal.  Kasab-an dayon sa kalapasan nga iyang nahimo.  Di pa gyod did-an nga mosud ang media.  Aron pagtino nga mabantang sa katawhan ang salida sa Ombudsman.

-o0o-

            Kon ang ikiha manimaho lag dyutay og politikanhong koneksiyon, bisan kon ang mga padrino nia ra dinhi sa ato apan makahimo pagpakitabang sa Malakanyang, di hingpit nga yak-an ang kaso apan mao ni ang mahitabo:  Ipatawag ang tanang nahilambigit sa kaso—ang nangreklamo ug ang mga gireklamohan ug yawyawan sila nga ang labing maayo nilang buhaton mao ang pagtinabangay, di ang pagkihaay.

            Dasigon dayon ang mga partido nga mag-areglo.  Mao ning higayona nga di na nila pasudlon ang media.  Di tingali gusto ang taga Ombudsman nga masaksihan sa mga magbubuhis ang pag-us-os sa iyang kaugalingon ngadto sa pagka lupong tagapamayapa.

-o0o-

            Kon ang ikiha suod sa Malakanyang, di lang ni Pres. Arroyo ug sa iyang bana kon dili hasta sa gamhanang mga sakop sa gabinete ug mga sakop sa tinuod nga pamilyang Arroyo, panguros na lang daan.  Kinahanglan nga modawat dayon sa kamatuoran nga di gyod kang kadu't nila.  Kay kon ipamugos gyong kaso, kuyaw nga mamahimo kang laing Jun Lozada.  Ug sa ubang mga kihante nga mao na hinuoy naapiki.

            Ning higayona, makatabang sa imong kawsa ang pagpahit sa imong wait ug paghangad sa langit.  Di pa hinuon ka hingpit nga inutil.  Samtang magpaabot sa pagpanginlabot sa Labawng Makagagahom, mahimong sundon ang tambag ni kanhi Senate President Franklin Drilon, mahimo kang modangop sa media.  [30]

Arangkada of Leo Lastimosa for December 20, 2009

        Tabang way sukod

    Talagsaong pasundayag sa paghinatagay ang among nasaksihan sa Maranatha Word Outreach Christian Center sa Barangay San Roque, Dakbayan sa Sugbo.  Naglumbay ang kaliboan ka katawhan, mga bata ug mga ginikanan, sa kadalanan palibot sa sentro nga nahimutang sa likoanan sa mga dan Burgos ug V. Gullas.
    Matag tuig ning gihimo sa mga boluntaryo sa Marantha sa niaging 11 na ka tuig.  Karong tuiga ang kinadak-an.  Alas-siyete pa lang sa gabii sa Biyernes nagsugod na og linya ang mga tawo.  Nagsugod pagpanghatag og mga hinabang sa alas-4:30 sa kadlawon sa Sabado.  Ang among naabtan sa buhi nga pagsibya sa "Halad sa Kapamilya" sa ABS-CBN Cebu mao na lang ang ikog sa 8,500 ka putos sa bugas, sardinas ug noodles.
        -o0o-
    Ang lagda sa pagpanghatag yano ra.  Si bisan kinsa makapahimus sa hinabang.  Bisan asa sila gikan.  Bisan unsay ilang kahugpongan.  Di sila iphon isip usa ka pamilya.  Matag usa nila, apil nang mga masuso pa, iphon isip usa ug pulos makadawat og samang putos.  Hangtod nga mahurot nang giandam nga mga hinabang.
    Bugtong gidili mao ang pagbalikbalik.  Aron pagpatuman ini, ituslob og tinta ang mga tudlo sa mga nakadawat na og hinabang.  Di na pasudlon sa sentro ang mga nagkatinta na ang kuko, bisan kon makasal-ot pa sila pagbalik sa linya.  Organisado ang kalihokan nga di mameligro bisan ang gagmayng mga bata nga way kuyog nga dagko sa paglumbay sa daplin sa kadalanan.
        -o0o-
    Nagsugod ni tungod sa lapad nga kadaot sa Sugbo human sa pagkusukuso sa bagyong Ruping niadtong 1990.  Matod ni Brother Jesse Saberon, pastor sa Simbahang Pambata sa Maranatha, naluoy pag-ayo ang ilang mga sakop sa mga biktima ni Ruping sa Pier 4 sa Dakbayan sa Sugbo.  Matag tuig silang mobalik didto paghatod og mga hinabang sa kabos nga mga molupyo.
    Kay nagkadaghan man ang ilang natigom nga hinabang, nakahukom sila pagbalhin ug pagpalapad pa sa pag-apud-apod sa ila nang sentro niadtong 1998.  Matag ikatulong Sabado sa Disyembre ang ilang pagpanghatag.  Nanghinaot sila nga mas daghan pang mga hinabang ang ilang madawat alang sa sunod tuig.
        -o0o-
    Ang tagduma sa sentro sa Maranatha, si Ruby Salutan, niingon nga gawas sa tinuig nga kalihokan may mas bug-at silang tulomanon matag Sabado---ang paghakot sa tanang kabataan nga kadalanan, pagligo ug pagpakaon nila.  Sa sinugdanan, mga bata ra.  Dayon nikuyog nang ilang mga inahan.  Karon niapil na sa sinemanang kalihokan ang mga amahan.
    Matod ni Ruby di kalikayan nga pipila sa ilang mga gitabangan nagpahimus.  Daghan nang mga butang sa sentro kay gihapit pagkawat sa mga nakapahimus sa ilang tabang.  Apan wa ni makapatagam nila.  Bahala na kon hapit matag semana, segun ni Ruby, mamalit silag bag-ong mga kandado.  Hinaot manakod ang ilang kamanggihatagon ug kamatinabangon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 19, 2009

                        Tago sa ngitngit

 

            Unsa na man intawoy nahitabo ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol?  Inay mohangop sa kahigayonan pagpahibawo sa mga magbubuhis unsay gihimo sa ilang buhatan sa mga kaso nga gipasaka batok sa mga opisyal sa kagamhanan nga gipasanginlan og kahiwian, nga nitak-om na man hinuon?  Maayo unta kon siya ra.  Gimandoan pa gyod ang ubang mga kawani sa iyang buhatan pagsunod sa iyang sayop nga pananglitan.

            Nakamatngon ba si Apostol nga ang pagtak-op sa iyang buhatan gikan sa mga sakop sa media maoy labing dakong pagbudhi sa ilang tahas nga gisangon sa batakang balaod?  Kay gitukod ang Ombudsman aron kasumbongan sa mga magbubuhis sa kahiwian sa kagamhanan.

                        -o0o-

            Unsaon man pagpaningil sa katawhan sa mga opisyal sa kagamhanan nga nagpaburot ug nagpahimus sa katungdanan?  Makapasaka tuod sila og kaso apan, salamat sa pagtak-om ni Apostol ug sa pagpatak-om sa iyang ginsakopan, di na sila makasusi unsa nay nahitabo sa mga kaso nga ilang gipasaka.

            Di sila mahimong matag adlaw nga mobalik ug magsusi sa Ombudsman.  Duna silay mas mahinungdanon ug mas dinaliang mga gimbuhaton pagpanginabuhi.  Maghuot sang Ombudsman kon mag-atang silang tanan sa buhatan.  Ang mga sakop sa media maoy labing sayon nilang kadangpan.  Maong sama rang gibukubuko ni Apostol ang mga magbubuhis, nga kon nakalimot siya maoy nagsuweldo niya, sa iyang paggapos sa media gikan sa pagtuman sa ilang gimbuhaton.

                        -o0o-

            Labing dakong dag-anan sa mga magbubuhis batok sa lapad nga pangurakot sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan mao ang pagpasihag sa mga transaksiyon sa ilang gisudlan.  Nga maoy tumong sa mga balaod nga gipanday sa Kongreso paghatag og katungod sa katawhan pagpakisayod giunsa paggasto ang ilang buhis.

            Mao nga labing kahibulongan nga ang Ombudsman, nga maoy labing gisaligan pagpatigbabaw sa transparency, mao na man hinuoy mag-una pagsurambaw sa makiangayon nga pagpakigsayod sa media?  Di ba diay kaharung si Apostol sa kahayag nga ganahan man siya nga magtago sa kangitngit?

                        -o0o-

            Di ba hilasan si Apostol nga may kampanya ang ilang buhatan sa pagdasig sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban, apil na sa media, pagtabang sa kampanya batok sa pangurakot?  Ug karon nga ang mga magbubuhis ug mga sakop sa media nadasig na pagsunod sa ilang awhag, di na gani niya atubangon ni pasudlon sa iyang buhatan?

            Nagsugod ning paglikoy ni Apostol dihang gibisto sa iyang kaugalingong mga sakop ang iyang pagpugong sa pagpagawas na unta nila sa sangpotanan sa ilang pakisusi sa pagtukod sa Cebu International Convention Center.  Ambot unsay gikahadlokan ni Apostol kang Garcia.  Hinaot nga way labot ini ang bag-o ug luho niyang sakyanan.  Kon kamao pa si Apostol nga mosukna sa iyang tanlag, hinaot nga kapahinumdoman siya nga kon magpadayon sa iyang pagtago wa siyay kalainan sa badlungong mga opisyal nga iyang gipatuong gibatokan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 18, 2009

                        Tipiganan sa Sugbo

 

            Matuman na gyong damgo pagtukod sa tipiganan sa mga awit ug kinaiyang Sugbuanon.  Namunga na ang mga paningkamot pagdasig sa paghinumdom, paghigugma, pagtipig ug pagpalambo sa mga awit ug kinaiya sa Sugbo sa kagahapon.  Karon di na gyod hingpit nga makalimtan, ni mataligam-an, ang atong gigikanan; hinaot nga di na ta masaag sa atong padulngan.

            Daghang salamat sa damgo ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas:  Ang pagsangyaw sa tibuok kalibotan sa kamabulukon sa atong kasaysayan, sa kabantogan sa atong katiguwangan ug sa kalapad, kaundanon ug kamakiangayon sa ilang mga pagtuo, panglantaw ug panlihuklihok.  Daghang salamat sa iyang katakos ug kakugi pagtinuod sa damgo nga gisaw-an sa ubang mabuot nga mga Sugbuanon.

                        -o0o-

            Pormal nang buksan alang sa publiko ang Tipiganan sa mga Kanta ug Kinaiyang Sugbuanon karong Enero 12, 2010.  Matod ni Sir Dodong ang tipiganan maoy mamahimong pinuy-anan sa way kamatayon nga Sugbuanong mga awit, mga himan sa pagtagik sa maong mga awit ug ang hapit nga makalimti nga mga kinaiyang Sugbuanon.

            Nahimutang sa karaang buhatan sa The Freeman sa likoanan sa mga dan V. Gullas ug D. Jakosalem, ang tipiganan gipahinungod ni Sir Dodong ngadto sa iyang mga ginikanan, silang Don Vicente Gullas ug Inday Pining Rivera Gullas, nga maoy nagtisok sa binhi sa gugma sa Sugbuanong mga awit nga mapahimuslan na sa umaabot nga kaliwatan.

                        -o0o-

            Ang pagbukas sa tipiganan maoy labing haom nga pasiuna sa pagpahigayon sa ikatulong tuig sa Halad ni Sir Dodong.  Ang Halad 2010 nga ipahigayon sa Enero 13 sa Waterfront Cebu City Hotel maglakip sa Sugbuanong mga awit ug pagpasidungog nilang Pilita Corrales, Dulce Amor ug Raki Vega.  Abagan sila sa mga sakop sa nabantog sa tibuok kalibotan nga University of the Visayas Chorale.

            Ang Halad 2010 mopasidungog sab sa bantogang mga kompositor nga Sugbuanon ug mopasundayag sa labing halandumon nga mga kinaiyang Sugbuanon sama sa pagpanga'.  Sumpay ni sa niaging duha na ka Halad niadtong 2007 sa Casino Espanol de Cebu ug 2008 sa Cebu International Convention Center.

                        -o0o-

            Ang tipiganan nga tawgon og Don Vicente ug Inday Pining Gullas Museum maglakip sa piano nga gigamit ni Ben "Yo Karpo" Zubiri paghimo sa iyang bantogang awit, Matod Nila, sa sista nga gigamit ni Minggoy Lopez pagtagik sa "Kamingaw sa Payag" ug sa ubang bantogan niyang mga awit, score sheets ug ubang himan sa musika.

            Ipasundayag sab ang higanteng mural sa labing makasaysayanon nga mga bantayog, mga talan-awon ug mga produkto sa Sugbo.  Duna say listening stations nga mogamit sa bag-ong mga teknolohiya aron mapaminaw sa tumang katin-aw ang karaan nga Sugbuanon nga mga awit.  Hinaot nga ang gisugdan ni Gullas mahimong pabilo sa kasibot sa ubang Sugbuanong nagpakabana sa mas adunahang ugma sa Sugbo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 17, 2009

                        Bida ang Comelec

 

            Bisan supak sa buot, mapugos ang Comelec paglugway sa rehistrasyon sa mga botante alang sa piniliay sunod tuig.  Apan tungod sa kakuwang og kadasig, mahimong sabotaheon na sab sa Comelec ang nag-alintabo nga determinasyon sa katawhan pagpalista aron makaapil sa makasaysayanon nga pagpili og bag-ong pangu sa nasud unya sa Mayo 10, 2010.

            Inay moduko sa kabubut-on sa labawng hukmanan ug magsugod dayon pagtul-id sa ilang kasaypanan, ang Comelec nipahibawo nga mopasaka sila og motion for reconsideration.  Nipasalig man tuod nga mangayo og katin-awan gikan sa Korte Suprema unsaon pagpahigayon ang linugwayang rehistrasyon, nipasidaan nang daan maapiki ang ilang pangandam sa labing unang automated nga piniliay sa kasaysayan sa Pilipinas.

                        -o0o-

            Segun sa kalendaryo sa Korte Suprema, duna pay 24 ka adlaw nga lugway pagpahigayon sa linugwayan nga rehistrasyon sa mga botante nga di makiangayon nga gibalibaran sa Comelec.  Bisan sakit, kalimtan na lang nato sa buot ang usa ug tunga ka buwan nga nausik human nagbuutbuot ang Comelec pagputol sa rehistrasyon niadtong Oktubre.

            Apan segun sa kalendaryo sa Comelec, lima ka adlaw na lang ang nahibilin nga panahon sa paglista sa bag-ong mga botante:  Disyembre 21, 22, 23, 28 ug 29.  Matod sa Comelec di na sila manglista sa nahibiling mga adlaw hangtod sa Enero 9.  Kay itingob nang ilang panahon sa paghingpit pag-andam sa inusab nga listahan sa mga botante.

                        -o0o-

            Tan-awa ra gud ning Comelec.  Inay mangayo og pasaylo sa makauuwaw nilang pagyatak sa Voters Registration Act of 1996, nga nagmando nga ipahigayon ang rehistrasyon matag adlaw hangtod sa 120 ka adlaw sa di pang piniliay, nagpadayon pa hinuon pagpalabi sa ilang kasayon kay sa pagpatigbabaw sa kabalaanon sa katungod pagpili.

            Matod ni Comelec Chairman Jose Melo way kapuslanan nga mangrehistro sila atol sa holidays sa Pasko ug bag-ong tuig kay di mahitabong mobiya ang mga botante sa kasaulogan aron lang magpalista.  Ang wa niya isulti mao nga di sila gustong maibanan ang bakasyon sa kadagkoan sa Comelec.

                        -o0o-

            Sa kalit lang, nakakita ang Comelec og lusot sa tanang pandol sa ilang pangandam sa piniliay:  Ang paglugway sa rehistrasyon.  Apan nalangay nang daan og usa ka buwan ang ilang pangandam sa wa pang hukom sa Korte Suprema.  Malangayng pagbansay-bansay sa mga magtutudlo sa automation tungod sa kalangay sa pag-abot sa voting machines.  Malangay sang pag-edukar sa mga botante sa automation kay way kuwartang gigahin ang Kongreso.

            Ang labing dakong hulga sa kaligdong sa piniliay sunod tuig di ang mga nagtungkawo sa gahom kay di tugotan sa katawhan ang pagkanselar sa piniliay.  Di gani ang wa pa masuwaying automation kay andam ang katawhan nga manalipod sa ilang mga boto.  Kon dili ang kadagkoan sa Comelec nga nagtuong silay tinuod nga bida sa piniliay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 16, 2009

                        Pikat sa Comelec

 

            Ug napatigbabaw gyod ang balaanong katungod sa pagpili.  Batok sa kasayon ug kapritso sa Comelec.  Gimandoan sa Korte Suprema ang Comelec sa pagpadayon pagrehistro sa ilang gibalibaran nga minilyon ka mga botante nga gustong mosalmot sa piniliay sa sunod tuig hangtod unya sa Enero 9.

            Gisayun-sayon lang sa Comelec pagyatak ang balaanong katungod sa katawhan.  Aron lang nga di sila maapiki sa pagpangandam alang sa piniliay sa Mayo 10, 2010.  Bisan kon ang kapakyas sa mga botante pagparehistro wa manukad sa ilang pagpabaya.  Kon dili tungod sa kapakyas ug kainutil sa Comelec pagpangandam sa dakong lawod sa mga botante nga nakakita og lab-as nga paglaom sa kausaban.

                        -o0o-

            Igo lang gipatigbabaw sa labawng hukmanan ang gimbut-an sa Voter Registration Act of 1996.  Kansang Section 8 nimando nga ang rehistrasyon kinahanglan nga himuon matag adlaw hangtod 120 ka adlaw sa di pa ang piniliay, o Enero 9 sunod tuig.

            Gibasura ang Comelec Resolution 8585 nga nitapos sa rehistrasyon sa mga botante niadtong Oktubre 31, o 70 ka adlaw sa di pa ang piniliay.  Mas sayo og kapin sa duha ka buwan kay sa lugway nga gitakda sa balaod.  Nauwawan ang Comelec sa ilang pagbuutbuot paghimo og kalendaryo nga nisalindot lang sa daplin, inay motahud ug mopatigbabaw, sa nag-alintabo nga determinasyon sa mga botante, nga kasagaran mamotar sa labing unang higayon, sa pagpili sa sunod nga pangu sa nasud.

                        -o0o-

            Daotan ning balita alang sa Comelec nga nahasol nang daan sa kalangay sa pag-abot sa automated voting machines nga nakapuswag sab sa pagbansay-bansay sa mga magtutudlo pagduma sa labing unang nasudnong automated nga piniliay sa kasaysayan sa nasud.  Apan di ni igong sukaranan nga palawayon lang ang bag-ong mga botante sa ilang katungod sa pagpili.

            Ang labing dakong hagit alang sa Comelec mao ang pagbuntog ning wa paabuta nga kakulian sa pagpangandam alang sa piniliay sunod tuig.  Sa mga paagi nga subay sa mga balaod.  Nga gitumong pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay.

                        -o0o-

            Hinaot nga ang makauuwaw nga kasaypanan sa Comelec nga nakapayagaw ug nakapalangay sa rehistrasyon sa mga botante nakahatag na og leksiyon ug malikayan na nila ning bag-ong hugna sa pagpanlista.  Panangalitan, hinaot nga madugangan nang data capturing machines labi na sa dagkong mga dakbayan nga nagpunsisok ang mga botante.

            Hinaot nga karon pa lang lugwayan nang mga takna sa rehistrasyon.  Inay nga magpaabot na sab nga mauwahi nang tanan.  Bahala na kon mapurnada ang bakasyon sa Pasko sa taga Comelec.  Sayop ang pagtuo sa kadagkoan sa Comelec nga silay bida ug busa silay magbuot.  Di ni mahitungod nila.  Mahitungod ni sa pagpatigbabaw sa tingog sa kinabag-an sa katawhan.  Ug sa labing uwahi nilang pagsuway pagtimbakuwas gikan sa ilang pagkapukan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 15, 2009

                        Rama ni Alvin

 

            Angayng hangpon sa Sugbuanong mga botante ang kandidatura ni kanhi mayor Alvin Garcia pagka mayor sa Dakbayan sa Sugbo sa umaabot nga piniliay sa Mayo 10, 2010.  Way makalalis nga siya ang labing lig-on nga ikatugpo sa partidong Kusug batok ni Bise Mayor Michael Rama nga maoy kandidato sa BO-PK.

            Wa say makalalis nga gikinahanglan ang lig-on nga oposisyon aron pagtino nga ang mga nangatungdanan maningkamot ug magmatngon sa pagtuman sa ilang mga gimbuhaton pag-alagad sa katawhan.  Kon napakyas pa ang Kusug pagpadagan og kandidato sa labing taas nga katungdanan sa dakbayan, mas modako ang tentasyon sa BO-PK pagpatuyang sa ilang gibati.

                        -o0o-

            Apan unsa may ikatanyag ni Garcia ning iyang laing pagsuway pagbalik sa City Hall?  Ang labing mahinumdoman sa mga Sugbuanon sa iyang pamunoan mao ang gihulagway nga diriyot nga pagkahalin sa kaugmaon sa mga molupyo sa dakbayan kon nakalusot pa ang transaksiyon nga gipasiugdahan sa usa ka magpapatigayon nga gihulagway nga mangingilad.

            Mohamok sa kandidatura ni Garcia ang iyang transaksiyon uban ni Shirley Oberreiter, nga nag-atubang og kasong estafa, nga iyang gisaligan isip broker tali sa City hall ug sa duha ka langyaw nga mga kompaniya sa kadudahang investment scheme.  Nga naglambigit og $500 milyones nga gisaad nga gamiton pagpatuman sa circumferential road project sa dakbayan.

                        -o0o-

            Di sab makatabang sa kawsa ni Garcia ang kalangay sa Kusug pagpili niya isip standard bearer.  Kon tinuod pa ang pangangkon ni Garcia nga siya ang orihinal nga kandidato sa Kusug, nganong karon pa man siya nganli?  Sa kataposan gyong adlaw sa pag-ilis sa mga piliunon ug human una padagana si Antolino Bontilao.

            Ang pagpadagan sa Kusug ni Bontilao, kon di angkunon ni Garcia nga timaan sa ilang pagkarakara, klarong insulto ngadto sa Sugbuanong mga botante.  Duwa ba lang diay alang sa Kusug ang umaabot nga piniliay nga sayon man kaayo sila nga nagtugpu-tugpo og mga pahoy?

                        -o0o-

            Nahimong mas kuwestiyonable ang salida ni Garcia tungod sa iyang pag-nominate og kandidato sa samang katungdanan nga iyang gidaganan.  Isip tsirman sa LDP, siyay nipirma sa nominasyon ni Ricci Malou Ranili.  Nitataw hinuon si Garcia nga di siya kapasanginlan og malisya kay gibakwi nang Ranili ang iyang kandidatura pagka mayor.

            Apan nahibaw-an sa ABS-CBN News gikan ni Comelec Cebu City North Election Officer Marchel Sarno nga si Ranili gipulihan ra sab dayon ni Garcia sa laing kandidato pagka mayor sa LDP, si Dorotheo Rama.  Di kapasanginlan si Garcia nga nipadagan ni Rama aron paghulga sa iyang kaugalingon nga kandidatura.  Apan kadudahan siya nga niggamit ni Dorotheo Rama aron paglawgaw sa kandidatura sa lain niyang kaatbang pagka mayor.  Kay di na maihap ang mga botong "Rama" alang ni Bise Mayor Rama.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com