Arangkada of Leo Lastimosa for October 1, 2009

                        Tabang way taman

 

            May gamay ming suliran sa pagpada sa mga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa baha sa Metro Manila:  Ang ikatulong 20-footer container van sa Gothong Southern Shipping Lines labihang dugaya nga nakuha nga naabtan na lang sa duha ka 20-footer vans sa Sulpicio Lines.  Wa mi laing luna nga kapahimutangan.  Nag-apas mi sa oras kay ang barko sa Gothong molarga sa alas-4 sa hapon ug ang barko sa Sulpicio molarga sa alas-7 sa gabii.

            Nangahas mi pagpananghid sa kadagkoan sa Sulpicio, pinaagi sa among amigo nga taguon lang nato sa ngan nga Manny Limtong, mahimo bang ilang trak ang mobira sa van sa Gothong.  Sa among kakugang nisugot sila.

                        -o0o-

            Ang pagpadaplin sa mga kompaniya sa barko sa ilang higpit nga kumpetisyon hingpit nga napasundayag sa ilang pagtanyag og libreng transportasyon sa mga hinabang alang sa mga biktima sa katalagman.  Silang tanan nisanong dayon sa among pamarayeg paghatod sa nagbaha nga hinabang sa mga Sugbuanon ngadto sa kaulohan sa labing daling panahon.

            Ang Gothong, Sulpicio ug Negros Navigation nipasalig paghatod sa mga hinabang hangtod sa ganghaan sa headquarters sa ABS-CBN Foundation.  Ang Aboitiz Transport Services ug Lorenzo Shipping Corporation nagpaggamit sab sa ilang 20-footer container vans apan ang foundation nay mokuha sa kargamento gikan sa pantalan sa Manila.  Nakalibre sab mi sa paghatod sa Philippine Airlines sa $10,000 nga balor sa mga tambal gikan sa New York nga alang unta sa medical mission sa Tagbilaran City apan nahukman sa mga tigpasiugda nga mas gikinahanglan sa mga biktima sa baha.

                        -o0o-

            Wa say paghubas ang gidaghanon sa mga boluntaryo nga nialsa ug namutos sa mga hinabang.  Labing kugihan ang mga tinun-an sa nursing sa University of San Carlos, Tojong College ug Velez College, mga tinun-an sa Mandaue City College ug Jagobiao National High School, mga sakop sa Guardians, King Humabon, Association of Concerned Texters ug Rotary Club, mga kawani sa Navforcen, munisipyo sa Liloan ug ABS-CBN, ug mga boluntaryo nilang Kongresista Nerissa Soon-Ruiz ug Mandaue City Mayor Jonas Cortes.

            Gipabawon namong mga boluntaryo.  Apan wa ning kapugong sa uban namong mga tigpaminaw sa paghatag nilag paniudto, panihapon ug painit.

                        -o0o-

            Sa akong pagsuwat ini, niabot na og dul-an sa tunga sa milyon ka pesos ang cash donations nga among nadawat.  Mas dakong kantidad nga gi-deposito sa mga Sugbuanon sa account sa ABS-CBN Foundation sa Banco de Oro.  P1 milyon nga tseke ang itunol sa Cebu Chamber of Commerce and Industry karong adlawa.

            Nalumos na ming daan sa mga hinabang gikan sa mga Sugbuanon, may umaabot pa gyong mga hinabang gikan sa silingan natong mga lalawigan.  Ang Bohol Beach Club sa Panglao ug ang Dakbayan sa Dumaguete mohatod sab sa ilang mga hinabang dinhi sa Sugbo aron matingob na nato pagpada sa kaulohan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 30, 2009

                Manggihatagong Sugbo

 

            Mapada na karong adlawa ang pasiunang 40 toneladas nga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa baha sa Metro Manila.  Ang duha ka 20-footer container vans napuno dayon sa mga sinakong bugas, kinarton nga sardinas, kinarton nga noodles, kinarton nga biscuits, sinako nga mga sinina, habol, toalya, sapatos, tsinelas ug sabon.

            Gatosan ka mga boluntaryo, kasagaran nila mga tinun-an, ang nibahig ug nihapnig sa mga hinabang aron nga maapud-apod dayon inig-abot sa mga bodega sa ABS-CBN Foundation sa Quezon City.  Ang nagbaha nga mga hinabang ug ang pagtinabangay sa pagpamutos sa mga hinabang maoy makapatandog nga hulagway sa nagpakabana nga katawhan nga way pupanagana nga niunong sa mas nagkinahanglan nilang mga kapamilya.

                        -o0o-

            Nadugangan pa ang gidaghanon sa drop-off points sa Kapamilya Relief Campaign ug busa mas sayon na ang paghatod sa mga hinabang sa nagkalainlaing bahin sa Sugbo:

            Basilica del Sto. Nino; gawas sa UV Main Campus sa Colon, napuno na ang Gullas Medical Center sa Banilad ug ang satellite campuses sa Pardo, Minglanilla, Toledo, Mandaue, Compostela ug Danao; The Freeman ug Banat News; Danao City Hall; Tojong Hospital sa Lapulapu City; Cebu Filipino-Chinese Chamber of Commerce and Industry; Cebu Eastern College; Bogo Municipal Hall; Naga Municipal Hall; Dalaguete Municipal Hall; CFC Provincial Mission Center sa Singson, Guadalupe, Cebu City; barangay halls sa Lagtang ug Linao sa Dakbayan sa Talisay; Cebu Bionic Builder Supply sa Gochan, Magallanes, Cebu City; ug Mactan-Cebu International Airport.

                        -o0o-

            Ang cash donations nga among nadawat niabot nag kapin sa P200,000, ang P100,000 nadawat sa usa ka adlaw nga operasyon sa Cebu City Disaster Coordinating Council sa Fuente Osmena.  Wa mi kasayuran pilay kuwarta nga gidiretso pag-deposito sa mga Sugbuanon sa BDO account sa ABS-CBN Foundation Inc.

            P500,000 sab ang gitinguhang matigom sa Cebu Filipino Chinese Chamber of Commerce and Industry gikan sa iyang mga sakop ug ubang magpapatigayon.  Ilang presidente nga si Filomeno Lim niingon nga way kasingkasing nga wa batiag kaluoy sa mga naigo sa baha.  Nanghinaot siyang mosangpot ni sa pagtabang kutob sa mahimo aron mapagaan ang pait nga kahimtang sa mga biktima.

                        -o0o-

            Ang Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter, inay molusad sa iyang kaugalingon nga relief campaign, nag-pooled broadcast aron pagpaluyo sa tanang kahugpongan nga nagtinabangay pagpangolekta og mga hinabang alang sa mga biktima sa baha.  Sa bisperas sa pagtapos sa Broadcasters Month, gipahigayon ang tigom nga nagtuki sa mga gimbuhaton sa mga magsisibya pagpukaw sa katawhan sa kadinalian sa suliran sa higanteng kadaot sa kinaiyahan.

            Sakto si Padre Rudy Bugna, rector sa Basilica del Sto. Nino nga nangunay pagda sa ilang hinabang alang sa mga biktima, di pagbuot sa Ginoo ang lapad nga pagbaha kay di siya maoy nipasipa sa kinaiyahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 29, 2009

                        Baha sa hinabang

 

            Napuno dayon ang 20-footer van nga gipada sa Gothong Southern Shipping Lines sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.  Kini tungod sa nagbaha nga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa lapad nga baha sa Metro Manila ug 25 ka kasilinganan nga mga lalawigan.  Sa makausa pa, napakita sa mga Sugbuanon ang ilang talagsaong kamatinabangon.

            Ang unang hugna sa mga hinabang nga nadawat sa Kapamilya Relief Campaign mapada na sa barko karong Miyerkules.  Ang Gothong Southern, sama sa ilang gihimo sa mga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa bagyo sa habagatang Luzon pila ka tuig nang nilabay, mohatod sa mga hinabang ngadto sa ganghaan sa bodega sa ABS-CBN Foundation aron maapud-apod sa labing daling panahon ngadto sa mga biktima.

                        -o0o-

            Alang sa inyong mga hinabang, palihug tawag sa DYAB landline 4221950 o sa hotline 163 sa ABS-CBN Foundation.  Mahimong dad-on ang hinabang nga bugas, groceries, habol ug banig sa:

            ABS-CBN Complex sa Jagobiao, Mandaue;  UV Main Campus sa Colon, Cebu City;  Fuente Osmena sa Dakbayan sa Sugbo; South Bus Terminal sa Dakbayan sa Sugbo; Mandaue City Hall Plaza; Lapulapu City Hall; Talisay City Hall & Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay; Barangay Halls in Mabolo, Apas, Pardo, Tisa, Basak Pardo ug Labangon sa Dakbayan sa Sugbo; Wow Travel & More sa Robinson's, Gaisano Mactan ug atubangan sa Birhen sa Regla Parish sa Dakbayan sa Lapulapu; Liloan KAI Complex sa Liloan, Cebu; ParkMall sa Mandaue; STI Mandaue; Gothong Southern Shipping sa Pier 4, Dakbayan sa Sugbo; NGO's:  FORGE (4126328); CPAG (2543572); ug Kaabag sa Sugbo (2541878); ug Julie's Bakeshop outlets.

        -o0o-

            Ang cash donations mahimong ipada sa BDO Account number 5630020111 sa account name ABS-CBN Foundation Incorporated.  Nga mao ang mas sayon nga paagi kay di na man kinahanglan nga ipalit og mga pagkaon ug ubang panginahanglan ug puston dinhi sa Sugbo ug ipada pa pinaagi sa barko ug ayroplano paingon sa Metro Manila. 

            Ang mga kapamilya sa Estados Unidos mahimong motawag sa toll free number 1-800-5272820 o mo-log in sa www.ABSCBNFOUNDATION.ORG.

                        -o0o-

            Kasagaran sa mga hinabang nga amo nang nadawat mao ang bag-o ug ginamit na nga mga sinina, sinakong bugas, linatang sardinas ug kinarton nga noodles.  Mga tinun-an sa USC College of Nursing ug Toong College Inc. maoy nagbudlay tibuok adlaw paghapnig sa mga hinabang.

            Sa mga gustong moboluntaryo, mahimo mong moduaw sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.  Palihug pagda sa inyong bawon aron nga matingob ang tanang hinabang alang sa mga biktima sa baha.  Mahimong motawag sa DYAB landline 4221950 o sa Skype (dyab1512).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 28, 2009

                        Tabang sa Luzon

 

            Sa akong pagsuwat ini, dul-an na sa usa ka gatos ang nangamatay ug wa pa igkita human sa lapad ug lawom nga baha nga nilubong sa Metro Manila ug laing 25 ka lalawigan sa Luzon.  Ang labing kusog ug malungtarong uwan sa kasaysayan sa Metro Manila, nga nipapas sa labing kusog nga uwan nga narehistro 42 ka tuig nang nilabay, nakagusbat sa kabtangan ug panginabuhi sa minilyon ka mga molupyo.

            Nagkinahanglan sila og tabang.  Sa atong tabang.  Maong gilusad dayon ang Kapamilya Relief Campaign sa ABS-CBN Cebu aron pagtigom sa labing daling panahon sa mga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa makaluluoy nga mga biktima sa baha.

-o0o-

            Ang telethon sa ABS-CBN nakadawat na og P8.5 milyones nga hinabang nga kuwarta ug P20 milyones nga balor sa hinabang nga pagkaon, tambal ug mga gamit sa panimay.  Ang mga hinabang nga kuwarta naggikan sa nagkalainlaing bahin sa nasud ug sa kalibotan.

            Apan lisod ang pagpada og pagkaon, sinina, habol, banig ug tambal—nga maoy labing dinalian nga mga panginahanglan sa mga biktima—kon mag-iyahay ang mga Sugbuanon ug ang mga molupyo sa kasilinganan natong mga lalawigan.  Maong nangahas mi sa ABS-CBN Cebu pagtanyag sa among katakos ug kasinatian pagtabang sa mga biktima sa nangaging katalagman aron pagtino nga mapada ang mga hinabang gikan sa Sugbo ug Kabisay-an ngadto sa Metro Manila sa labing daling panahon ug madawat sa labing nagkinahanglang mga biktima.

-o0o-

            Padayon ming nanghangyo sa atong mga kapamilya kansang building o pinuy-anan daplin sa dan ug dali rang tultulon ug may katakos sab paghatod sa mga hinabang sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City, sa pagboluntaryo isip drop-off points.

Pagka karon, mahimo nang ihatod ang mga hinabang ning mosunod:  Barangay halls sa Basak, Pardo, Labangon ug Apas, Dakbayan sa Sugbo; Wow Travel and More sa Robinson's sa Fuente, Gaisano Mactan ug atbang sa Birhen sa Regla Parish, Dakbayan sa Lapulapu; ug sa munisipyo sa Liloan, amihanang Sugbo.

-o0o-

            Limitado hinuon ang among bodega.  Puno nang daan ang duha ka container vans nga gipahuwaman sa Gothong Southern Shipping Lines.  Maong manghangyo mi sa mga nanag-iya og mga bodega sa pagpahuwam sa ilang mga luna isip kasamtangang pundohanan sa mga hinabang.

            Nagkinahanglan sab mi og daghang mga boluntaryo nga mo-repack sa mga hinabang.  Aron nga inig abot, mapada dayon ug mabakantehan ang mga bodega alang sa mosunod nga mga hinabang.  Nakiglambigit na mi karon sa mga kompaniya sa barko ug sa Armadong Kusog nga makapahuwam sa ilang mga sakyanan sa kadagatan ug kahanginan paghakot sa mga hinabang sa Sugbo alang sa mga biktima sa grabeng baha sa Metro Manila ug laing 25 ka lalawigan sa Luzon.  Kapamilya, daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 27, 2009

                        BALITOK SA TINAAN

 

            Karon, naklaro na ang tinuorayng bulok sa Kapitolyo.  Kaniadto, gipatuo nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan ang mga Sugbuanon nga nalipat sila sa transaksiyon—salamat sa agresibo nga pagpangahente ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo.  Gani, nangayo na og pasaylo si Garcia human niangkon og hingpit nga responsibilidad sa bulilyaso.

            Apan karon nibalitok na sila:  Legal diay ang transaksiyon, di gani diay angay nga iuli ang kabahin sa nabayad sa luna nga naa ilawom sa dagat.  Ang mga abogado pa hinuon sa gobernadora nga gipangulohan nga si Kongresista Pablo Garcia ang kusganong niduso sa bag-o nilang panagang.  Tak-om pa si Gobernador Garcia.  Maglisod pa tingali og pasabot nganong nangayo siya og pasaylo sa legal diay nga transaksiyon.

-o0o-

            Karon, naklaro na sab ang tinuorayng bulok sa PB.  Kaniadto, gipatuo nila ang Sugbuanong mga magbubuhis nga nahimangod sab sila sa paglipat-lupat ni Bolo nilang tanan.  Naghisgot na gani si PB Member Victor Maambong nga mahimong pasakaan og kasong kriminal si Bolo ug masuspenso silang tanan tungod sa pagpabaya sa katungdanan.

            Apan karon nibalitok nang PB, o ang kinabag-an nila.  Inanay na sang niduko ug nagpaawot human unta nipakita og pasiunang pagsupak sa nangalisbo nga transaksiyon.  Nipasabot nang pipila nga itugyan nilang Gobernador Garcia ang katungod pagpadayon sa pagpalit sa luna.  Karong gisigaan na sila sa mata sa gobernadora, ambot pila na lay magpabilin uban ni Bise Gobernador Greg Sanchez pag-awhag nga ibasura ang kontrata.

-o0o-

            Ang imbestigasyon sa PB nga gibuksan ngadto sa mga sakop sa media nakakaplag sa daghang buslot di lang sa transaksiyon kon dili sa kinatibuk-an nga burukrasya sa Kapitolyo, labi na sa buhatan ni Gobernador Garcia.  Nakahatag ni og paglaom sa mga Sugbuanon nga tinud-on sa PB ang ilang pasalig nga ang imbestigasyon gitumong pag-umol og mga lagda aron nga di na sila malutsan og susamang mga transaksiyon sa umaabot.

            Unsaon man nila karon pagkumbinser ang mga Sugbuanon nga humot diay ang transaksiyon?  Nga makaayo diay alang sa mga magbubuhis ang pagpalit og luna nga ang labing dakong bahin naa ilawom sa dagat ug ang mas dakong bahin di katitulohan?

-o0o-

            Bakwion na ba ni Gobernador Garcia ang iyang pagpangayo og pasaylo sa transaksiyon?  Modason na ba sa pangugat sa iyang mga abogado nga legal diay ang pagpalit og dagat ug katunggan?  Mangayo na ba sab og pasaylo sa iyang pagpangayo og pasaylo?

            Ang tinuod mao ni:  Maapiki si Gobernador Garcia kon ipadayon ang iyang pag-angkon og responsibilidad sa nabulilyasong transaksiyon; mabitay siya kon ibasura ang kinatibuk-ang transaksiyon—kay mas makapalig-on man sa pag-angkon nga tinuoray gyod diay nga sayop ang pinalitay; ug ang nahibiling lusot mao ang pag-insistir nga makaayo ang transaksiyon ug nga nahasubay sa balaod pagpailad sa Kapitolyo sa mga Balili.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 22, 2009

                Boracay sa Bakak

 

            May sukaranang kabalaka ni Cebu Provincial Board (PB) Member Victoria Corominas nga ang sangpotanan sa ilang imbestigasyon sa pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili mao nga wa silay labot sa nangalisbong transaksiyon.  May sukaranan sang pagbuyag ni PB Member Jose Ma. Gastardo nga kon gigahinan pang Corominas og mas dakong panahon ang pagtambong sa mga sesyon mas dako unta siyag ikatampo sa PB.

            Ari ako abiba ni Corominas.  Ang iyang pagpadayag sa iyang hunahuna sa Facebook angayng hangpon.  Kay nagsilbing lab-as nga sablig sa tubig.  Sukwahi sa dakong planggana sa PB nga lubog na kaayo tungod sa kadaghan sa bag-ong mga Pilato.

-o0o-

            Akong dasonan ang kabalaka ni Corominas pinaagi sa pagduso sa mga pangagpas sa mamahimo nilang mga rekomendasyon:

·        Mga kawani sa buhatan ni PB Member Juan Bolo ang tinuod nga nag-apura sa transaksiyon, lisod iduot si Bolo, kay kuyawng  mobisto nga ilang naandan ang pagyanguyango kon pahibaw-on nga iya ni Gobernador Gwen Garcia ang mga transaksiyon nga kinahanglang tugotan;

·        Mga kawani sa buhatan ni Gobernador Garcia ang tinuod nga sad-an kay kon wa pa dayon hatagi og bolpen ang ilang amo di unta mabayad ang P98.9 milyones sa way pagsusi naa ba sa ibabaw sa dagat ang luna; ug

·        Ang tinuod nga utok sa anomaliya mao ang lubayng mga guwardiya sa Kapitolyo, kay kon nag-instrikto pa di una makalahos si anhing Lumen Durano sa buhatan ni Bolo.

-o0o-

            Puslan mang nakabuylo na kog pangagpas, mao sab ni akong tan-aw nga mamahimo nga mga rekomendasyon nga kaluwatan kon mahuman nang buwag nga imbestigasyon sa komitiba nga gitukod ni Gobernador Garcia:

·        Dugangan ang surveillance cameras sa buhatan nilang Bolo (aron matino pila gyod ka transaksiyon sa yuta ang iyang giapura) ug Corominas (aron matino pila ka oras matag adlaw ang iyang giggahin sa Facebook);

·        Di nang kapangimbestigar ang PB hangtod nga makasugod ang pakisusi sa buhatan sa gobernadora;

·        Hatagan og kopya sa mga dokumento ang tanang mangayo, gawas lang ni Cris Saavedra ug sa Visayas Ombudsman; ug

·        Unya na sila mangayo og pasaylo kon maklaro na unsa ang mga kalapasan nga nahibaw-an na sa Sugbuanong mga magbubuhis.

-o0o-

            Kay nagpadayon pa man ang kasaulogan sa Cebu Press Freedom Week, ug sa ngan sa responsableng pagbalita, tuguting akong tul-iron ang mosunod nga sayop nga kasayuran nga gipakatap sa malisyusong mga tinubdan:

            Una, di tinuod nga may kalambigitan ang Kapitolyo sa pagsagol sa imnunon nga Boracay sa Bakak Restobar nga maoy nakapa-ospital ni Bea Villegas ug nakapaulbo ni Miguel Osmena; ug ikaduha, di tinuod nga may dakong opisyal sa Kapitolyo nga malipayong nagpamisa sa Lindogon, Sibonga pagpasalamat sa mga eskandalo nga gipasangil sa mga monghe.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 21, 2009

              BALAANONG KONSUMIDOR

 

       Sa iyang wali sa Santos nga Misa pagbukas sa Cebu Press Freedom Week, gihulagway ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal kinsa siya isip konsumidor sa media:

·        Di siya ganahan og mga magsisibya nga magsiyagit (mahimong di diay siya ganahan ni Ike Durano sa DYRF ug mahimong mas ganahan diay siyang Talisay City Mayor Soc Fernandez);

·        Di siya ganahan og mga pamantalaan nga dagko og headlines (di diay tingali siya ganahan sa Banat News ug klarong mas ganahan siya sa Bag-ong Lungsoranon); ug

·        Di siya ganahan og TV shows nga magsiyagit ang hosts (mahimong alingugngogan ra diay siya sa Wowowee ug mahimong mas ganahan siyang magtan-aw sa EWTN).

-o0o-

       Taliwa sa tibuok semana nga pagsaulog ug pagpalambo sa kagawasan sa media sa Sugbo, angayng patalinghugan ang kasubo nga gipadayag ni Kardinal Vidal sa pag-us-os inay paglambo sa kalidad sa kasayuran ug kalingawan nga gihatod sa media ngadto sa katawhan.  Usa siya ka konsumidor sa media kansang pagpakabana angayng panaminan.

       Hinaot nga ang kalinga ni Kardinal Vidal pagpamantay sa mga sakop sa media di maoy hinungdan nganong di siya magsusi sa mga pasangil sa pangurakot ug pagbinastos sa mga monghe sa Lindogon, Sibonga.  Hinaot nga di ang iyang kahasol sa kabadlungon sa media ang hinungdan sa iyang pagdupa sa pari nga gipasanginlang nanglugos sa Danao ug sa laing pari nga gipasanginlang nanghikap sa mga tinun-an sa Abellana.

-o0o-

       Isip prinsipe sa Simbahang Katoliko, linga na gyod tingali kaayo si Kardinal Vidal nga di niya mahimong panginlabotan ang tanang kontrobersiya.  Bisan kon direkta pang naglambigit sa mga kawsa nga iyang gibarugan.

       Tungod tingali sa kanihit sa iyang panahon, si Senador Noynoy Aquino ra ang nasaway tungod sa pagpaluyo sa Reproductive Health (RH) Bill.  Wa na intawoy higayon si Kardinal Vidal sa pagtikdol sa kandidato pagka presidente sa administrasyon, si Defense Secretary Gilbert Teodoro, nga utro sang pabor sa RH.  Labaw nang wa siyay lugar sa pagtawag sa atensiyon ni Deputy National Security Adviser Chavit Singson nga gipasanginlang nilatigo sa iyang kabit ug nimartilyo sa kabit sa iyang kabit.

-o0o-

       Sa sunod pili sa Cebu Archdiocesan Mass Media Awards (CAMMA) og mga programa sa radyo ug telebisyon ug mga sinuwat sa pamantalaan nga pasidunggan, hinaot nga ila nang gamiton ang mga lagda ni Kardinal Vidal.  Kay bakikaw tan-awon nga ang ilang mga gipasidunggan maoy mga "salawayon" alang sa kardinal.

       Sa kasamtangan, hinaot ang mga magsisibya makahinumdom nga duna silay mikropono ug busa di na kinahanglang mosiyagit; ug ang mga editors, nga mas mahinungdanon ang mga detalye kay sa gidak-on sa ilang headlines.  Sa di pa diay ko malimot, mangahas ko pagpahibawo ni Kardinal Vidal nga ang kinaham nga TV program sa mga monghe sa Lindogon di iya sa EWTN:  UFC.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 20, 2009

                        BAKAK NGA ADS

 

            Dunay dakong suliran nga giatubang ang industriya sa pagpanibya karon.  Gilokan ming motuki ini.  Apan di sab mahimong pasagdan, kay morag samad nga nagngutngot nga, sa gusto namo o sa dili, kinahanglang atubangon.   Ang akong gipasabot mao ang commercials sa herbal products, nga mao karoy nagdominar (uban sa mga presidentiables) sa nagkalainlaing mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon (apil na sa amo) nga padayong nangangkon nga makaayo sa tanang sakit.

Atol ning pagsugod sa pagtimaan sa Cebu Press Freedom Week karong tuiga, tuguti nga mangahas ko sa pagpadayag sa ako ning hisgutan.  Bahala na kon mahimong mawad-an ko og mga higala.  O makulban ko og kaldero.

-o0o-

            Niadtong ako pay tsirman sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter, nakigtagbo mi sa kadagkoan sa Bureau of Food and Drugs (BFAD) ug sa mga tiggama sa herbal products.  Gitataw sa BFAD nga way katungod ang mga tiggama sa herbal products sa paghimo og bisan unsang therapeutic claims.

            Human sa tigom, giikogan na ang commercials sa herbal products og "No Therapeutic Claims."  Nga kataw-anan kay ang kinatibuk-ang commercial napulos pangangkon nga makaayo sa tanang grabeng sakit.  Apan wa dasoni sa BFAD ang ilang pasidaan.  Ug ang kinabag-an sa mga sakop sa KBP Cebu Chapter, nga nagsibya sa kuwestiyonableng commercials, di andam nga maoy mohimo sa trabaho sa BFAD.

-o0o-

            Atol sa labing unang Broadcasters Congress sa Sugbo, gipahungaw nakong akong kalibog ngadto sa nasudnong vice chairman sa KBP National, si Ruperto Nicdao sa Manila Broadcasting Co. (MBC).  Nipasabot siya nga katugotan lang ang mga pangangkon sa mga pasyente nga naayo sila sa nagkalainlaing sakit kon makapakita ang mga tiggama og clinical studies nga magmatuod sa ka-epektibo sa ilang mga produkto.

            Matod ni Nicdao ang KBP Cebu Chapter ilang mandoan pagtukod og local ad board.  Nga maoy mo-screen sa commercials sa herbal products ug ubang advertisers.  Naaninaw nako sa mga dagway sa mga tagduma sa mga sibyaanan nga nanambong ang kabalaka sa umaabot nga katalagman.

-o0o-

            Di malalis nga daghang sibyaanan ang nabuhi tungod sa dagkong gahin sa advertising sa herbal products.  Apan mas dako ang responsibilidad sa mga magsisibya sa pagpanalipod sa publiko gikan sa mapalabilabihon nga mga pangangkon.  Inay suklan, mas maayong pangandaman na lang ning daan.

            Nga mohatod nako sa laing kalibogan:  Kon istriktuhon namo ang commercials sa mga pangangkon sa mga tiggama sa herbal products, kutikutihon ba sab namo ang mas grabeng mga pangangkon sa laing pundok nga nagda sa mas dakong puntil sa advertising—ang mga magpapili sa umaabot nga lokal ug nasudnong piniliay?  Lisod nang daan ang pagbaraw sa therapeutic claims sa herbal products, mas lisod pahilumon ang mga politiko nga mangangkon nga silay manluluwas sa nasud ug sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 19, 2009

                        PUNTIL SA LINDOGON

 

            Wa pay bisan usa na lang ka milagro nga giangkon sa mga monghe sa Lindogon nga na-dokumento sa Simbahang Katoliko.  Matod ni Msgr. Achilles Dakay, tigpamaba sa Artsidyosesis sa Sugbo, wa pa say milagro nga gisumiter ang mga monghe aron masusi ug mapamatud-an sa simbahan.

            Makapakugang.  Ug kahibulongan.  Dul-an na sa duha ka dekada ang mga monghe sa Lindogon nga nangangkon og mga milagro sa Mahal nga Birhen—gikan sa pagpatulo og luha, paghilak og dugo, pag-usab-usab sa dagway, pagsubo ug pagpahiyom—apan wa magtagad ang kadagkoan sa simbahan, silang Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal ug kaparian, sa pagpaubos sa mga pangangkon sa makuti nga pakisusi.

                        -o0o-

            Ang Simbahang Katoliko labihan kahigpit pagsusi sa mga pangangkon sa milagro.  Nganong nilugak man pagtugot sa mga pangangkon sa milagro sa Sibonga?  Nganong wa man sila kabadlong sa way pugung-pugong nga pagpangangkon sa mga monghe sa nagkalainlaing mga milagro?  Nga usahay putlon pa man gani nilang mga pangaliya aron paghatag og agianan sa labing lab-as nga nga pahibawo?

            Tungod ba sa kadaghan na sa mga nakumbinser sa mga pangangkon ug nidugok na sa simbahan sa mga monghe?  Mao ba sab ni hinungdan nganong dugayng gibaraw sa simbahan ang mas unang pangangkon sa dancing sun sa silingang lungsod sa Carcar?  Hangtod nga gitalikdan sa mga deboto nga nakamatngon nga mahimong giduwaan lang sa ilang panan-aw, dayong sibaw sa mga pangangkon sa sunod nga milagro?

-o0o-

            Si Brother Paul, ang usa sa tulo ka monghe nga nagsugod pagtikad sa Lindogon, maoy nipalili namo unsa kadako sa kuwarta nga ilang natigom sa nagkalainlain nga mga pangalagad ug mga produkto nga ilang gitanyag ngadto sa mga deboto:

·        Ang wishing bell, nga kinahanglang ig-on ang kampana aron matuman ang pangaliya, makatigom og P400,000 nga mga sensiyo matag buwan ug maoy ilang kuhaan og bayad sa suga;

·        Ang mga petisyon nga gisud og sobre mokabat og P1.5 milyones matag semana; ug

·        Ang mga pamisa ug mga kandila makatigom og P2 milyones matag buwan.

-o0o-

            Sa pagbiya ni Brother Paul niadtong Enero ning tuiga, iyang nahibaw-an nga duna silay P20 milyones nga gideposito sa tulo ka bangko ug P30 milyones nga ilang gisud sa nagkalainlaing vaults.  Sa kinatibuk-an, duna silay P50 milyones.  Wa ni labot sa mga sakyanan ug ubang kabtangan nga ilang napalit.

            Kon tumanon ang lagda sa artsidyosesis nga 20% sa kita ang maadto sa palasyo, labing menos P10 milyones ang nadawat sa buhatan ni Kardinal Vidal gikan sa mga monghe.  Igo nang ikapasiugda og kaliboan ka feeding missions sa labing kabos nga mga parokya.  Igo nang ikapatambal sa kaliboan ka labing kabos nga mga masakiton.  O ikatukod og luhong retirement home sa hamtong nang mga haligi sa simbahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 18, 2009

                MONGHE SA SIBONGA

 

            Sa una ug bugtong higayon nga nakaduaw ko sa bukirang barangay sa Lindogon, Sibonga, sa habagatang Sugbo, labihang bagaa sa mga tawo nga wa kong kasud sa dakong simbahan sa Marian Monks of the Eucharistic Adoration (MMEA).  Didto ra mi kutob sa prayer room diin ilang gipahubo ang among sapatos ug gikupoan ang hubo nga abaga sa akong asawa.

            Maong labihan nakong kuganga dihang gipahibawo ni Marlon Bellita, ang tagduma sa nabantog nga tulomanong "Rated R" sa DYAB Abante Bisaya nga moduaw sa akong tulomanong "Arangkada" ang doktor sa mga monghe ug duha ka monghe nga nanggawas na sa pundok tungod sa giingong kahiwian sa MMEA nga ilang nasaksihan.

-o0o-

            Si Dr. Edwin Fonghe maoy nag-atiman sa panglawas sa mga monghe nga gipangulohan ni Brother Martin sukad niadtong 2000.  Niggawas siya sa niaging tuig dihang iyang gitumbok nga nasuko ang mga monghe sa iyang pagbadlong sa ilang karatula nga niawhag sa mga deboto nga nangreklamo sa kakuwang sa pansayan ug mga lingkoranan sa di na pagbalik.

            Si Fonghe nikuwestiyon sab sa mga pangangkon sa milagro nilang Brother Martin ug kaubanan.  Matod niya kanunayng gipahiran og lana ang dagway sa Mahal nga Birhen aron nga di dayon mauga ang singot nga namugna sa kainit ug humidity sa prosesyon.  Nipasangil sab si Fonghe nga gigamit sa mga monghe ang nagkalainlaing rebulto sa Birhen nga nagpahiyom ug nagsubo.

-o0o-

            Si Brother Dodong (di niya tinuod nga ngan) 25 anyos pa dihang nagtuon pagka monghe sa Lindogon.  Gibatbat niyang mga hinungdan sa iyang paggawas:

·        Wa siya tuguting makabasa sa bisan unsang libro sa library nga makapalawom sa iyang kinaadman sa pilosipiya ug relihiyon;

·        Labing dakong bahin sa ilang panahon giggahin sa pag-ihap sa mga sensiyo nga amot ug pagsunog sa mga petisyon sa mga deboto sa way pagpangaliya alang nila;

·        Pahubuon gyod sila sa tanan kon mangaligo; ug

·        Kanunayng giggakus-gakos, gisabak-sabak, gihikap ang pribadong mga bahin sa iyang lawas ug gihagad siyang makighilawas sa mga monghe.

-o0o-

            Si Brother Paul Cabillon maoy labing kontrobersiyal.  Siyay usa sa nagsugod pagpalambo sa ilang pundok sa Lindogon pinaagi sa pagpakilimos, hangtod nga nakatukod silag payag, ug dayon simbahan.  Nibiya siya sa MMEA niadtong Enero karong tuiga tungod sa giingong pagpanghasi ni Brother Martin ug kanunayng pagpanghagad og pakighilawas sa laking mga monghe nga nagpahimus sa iyang kabayot.

            Nagpakahilom si Brother Paul.  Hangtod nga niggawas ang iyang hulagway sa "Bag-ong Lungsoranon," pamantalaan sa Artsidyosesis sa Sugbo, uban ang pasangil nga nakalapas siya sa mga lagda sa MMEA.  Nagtagutago siya og diriyot mabuang kay ang notisya gipirmahan di lang ni Brother Martin kon dili apil nang Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal.  Gitabangan siya ni Dr. Fonghe.  Karon determinado silang maningil og kaangayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 17, 2009

                        FB NI BEA

 

            Di mi "friends" ni Samantha Diores Benitez sa Facebook.  Apan "friends" ming Ana Gabriela Beatriz Villegas.  Nakakita ko sa mga hulagway sa nabuslot nga digital camera ug sa nanghulga nga text message nga gi-upload ni Sam tungod sa "link" nga gipada sa ilang higala nga namantala sa "wall" ni Bea.

            Mao ni alas sa social networks batok sa tradisyonal nga media.  Si bisan kinsa direktang makapahibawo sa iyang "friends" unsay iyang gibati o, sa kaso ni Sam, unsay nakapahadlok niya.  Di sila kinahanglang magpatawag og press conference.  Ni mag-press release.  Ning maong kontrobersiya, tukma ang paghulagway sa karaang media nga "...so last season."

                        -o0o-

            Way FB account si Miguel Osmena.  Mao nga sa ilang mga hulagway ni Bea wa siyay "tag."  Nga namugna sa FB aron sayon nga saw-an sa iyang 300 milyones ka mga sakop ang ilang mga hulagway.  Ang "profile picture" ni Bea naglakip ni Miguel sa background.

            Wa say FB account si Cebu City Mayor Tomas Osmena.  Apan duna siyay "fan page."  Nga dunay 156 ka fans.  Usa nila si Bea.  Namantala sa page ang mga hulagway sa mayor, sa labong pang iyang buhok ug dihang upaw na.  May mga hulagway sab sa nagpaupaw niyang mga dumadapig.  Nasuwat nga giusab ni Osmena, o sa naghimo sa pahina, ang iyang "gender," birthdate" ug "hometown."  Wa hinuoy hisgot sa kontrobersiya sa iyang anak.

                        -o0o-

            Mas limitado ang kasayuran sa FB account ni Sam.  Kay pribado ang iyang profile.  Pinili lang ang makalili.  Apan gihimo niyang "public" ang lima ka hulagway sa iyang digicam ug cellphone sa folder nga giulohan og "Hello Psycho" tungod sa iyang kahadlok ug tinguha nga mahibaw-an sa tanan ang pagpanghulga nga iyang nadawat.

            Hangtod sa akong pagsuwat ini, ang mga hulagway nakadawat nag 92 ka "comments."  Ang labing una nahimo alas-2:31 sa hapon niadtong Dominggo.  Apil ang pipilang nagbalikbalik ug ang tubag ni Sam nila.  Kasagaran nipaluyo ni Sam ug nisaway nilang Miguel ug Bea.

                        -o0o-

            Pipila sa mga komentaryo nisuyla sa FB account ni Bea.  May pipila gani nga nireklamo nga gi-"delete" ni Bea ang ilang mga pagsaway.  Gipasanginlan nila si Bea nga maoy nipasuko ni Miguel batok ni Sam.  Gipasagdan hinuon ni Bea ang "links" sa mga hulagway ni Sam nga niabot na sa ubang social networks, sama sa Multiply.

            Apan kon basehan ang kalihokan ni Bea sa FB, wa siya magpada sa kontrobersiya.  Nagduwa siya og "Bejeweled Blitz" ug ni-"subscribe" siya sa alas-10:57 niadtong Martes sa gabii sa chuvadotcom sa NetworkedBlogs.  Kansang labing bag-ong entries naglakip sa "A girl's quest to kiss 100 men," nga may mga hulagway sa pakighawok sa 27 anyos nga si Yan Ya Ching sa 54 na ka lalaki, ug "Kim Chiu is all grown up!"  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2009

                        BURUKRASYA NI GWEN

 

            Gawas ni Cebu Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, laing grabeng nauwawan ning eskandalo sa pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga mao ang burukrasya sa Kapitolyo.  Nga giduma ni, nakatag-an ka, Gobernador Gwen Garcia.

            Gikan sa mga dokumento nga wa andama sa tukma unta nga mga buhatan ngadto sa tseke nga gihatag na sa mga Balili bisan wa pa mapakita ang mga titulo sa luna, ang kaligdong sa sistema nga gipatuman ni Garcia mao ang nagkabulingit pag-ayo.  Mahimo ra diayng tunolan og putos sa buwad gikan sa basurahan si Garcia, nga di gani magsusi nganong nangalisbo ug gilangaw ang iyang gipirmahan.

-o0o-

            Labing uwahing nitumaw nga timaan sa kadaghan sa nangalisbong mga dokumento nga gawasnon nga nagsuruy-suroy sa Kapitolyo mao ang misteryusong voucher nga maoy gibasehan sa pagbayad sa mga Balili.  Wa nay bisan usa ka opisyal sa Kapitolyo nga nahibawo kinsay nag-andam sa voucher.

            Nga maoy usa sa yawe sa kahiwian.  Kay naandam ang voucher bisan wa pang kasumiter ang mga Balili sa certified true copies sa mga titulo sa napalit nga luna.  Ang sayo kaayong pagka andam sa voucher nagmatuod nga dunay mas lawom nga kalambigitan ang mas dagkong mga opisyal sa Kapitolyo kay sa ilang gipamugos pagpatuo sa Sugbuanong mga magbubuhis.

-o0o-

            Nganong di man motug-an ang mga opisyal sa Kapitolyo kinsa ang nag-andam sa voucher?  Patuohon na ba sab ta nila nga nikalit lang ni paglutaw gikan sa dagat sa mga Balili?  O tungod ba kay di na nila ikapasangil ngadto ni Bolo?  Maong amnesia na lay kadangpan?

            Si Provincial Treasurer Roy Salubre di nang katino kon gikan ba sa buhatan ni Gobernador Garcia ang voucher.  Utro sang natakboyan sa kagaw sa kalimtanon silang Budget Officer Emmy Gingoyon, planning officer Adolfo Quiroga ug pre-audit chief Manuel Gial.  Mao nga klaro na nga mas dako pa ni Bolo ang nahilambigit.

-o0o-

            Ang voucher mao lang ang kinauwahian nga siwil sa sidsid sa sayal sa Kapitolyo nga nagpasidaan nga ang kadagkoan wa magtinguha pagsusi unsa gyoy tinuod nga nahitabo kon dili nagkara-kara na karon pagtabon sa kalambigitan sa mas dagkong mga opisyal pinaagi sa pagpahiyos sa kahiwian.

            Unsa may laing katin-awan sa pagpatuo sa survey sa Kapitolyo nga siyam ka ektarya ra ang naa ilawom sa dagat?  Samtang ang mas katuohang survey sa DENR nagpakita nga upat ra ka ektarya ang uga?  Unsa may laing tuyo sa pagtago sa mapa sa fish pond ug pagatpatan sa luna sa mga Balili gikan sa ubang mga sakop sa PB nga gipasangil sab ngadtong Bolo?  Apan dihang nihana og pangisog si Bolo, gidalidali pagbakwi kay wa diay siya mahatagi og kopya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2009

                        WORLD CLASS

 

            Kon unsa kamasaaron ang mga numero nga gisabod ni Gobernador Gwen Garcia niadto sa iyang pagpasabot sa transaksiyon pagpalit sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, habagatang Sugbo, mao sab kamasulub-on karon nga napamatud-an nga nagmika lang gyod diay sila sa pagpalit sa luna ug nga wa ray usa ka ektarya sa ilang napalit ang katitulohan.

            Matod ni Garcia ang P98.9 milyones nga gibayad nila sa 25 ka ektarya nga luna sa mga Balili dali rang mabawi kay karon pa lang makadawat na man dayon ang Kapitolyo sa pasiunang bayad nga P50 milyones gikan sa Kepco bugti sa ilang pagtam-ok sa abog sa uling nga ilang itam-ok sa luna.

-o0o-

            Nipasabot si Garcia nga sobra pa sa mabawi ang ilang puhonan tungod sa mas dagko pang kaayuhan nga makuha kon hingpit na unya nga mapalambo ang luna:

·        Haom kaayo ang luna nga naa pa ilawom sa dagat nga himuong pantalan kay ang mabaw nga baybayon sayon rang tabonan sa abo sa uling sa Kepco hangtod sa kantilado nga bahin nga haom nga kadunggoan bisan sa dagkong mga barko;

·        Duna na unyay kadunggoan ang barge nga kargahan sa mga basura sa kalungsoran sa Sugbo nga agiwon pinaagi sa modernong incinerator nga tukuron; ug

·        Ang nahibiling bahin sa luna palambuon ngadto sa usa ka world class nga eco-tourism park.

-o0o-

            Palihug itandi ang mga numero sa ibabaw sa sukwahi nga mga numero nga nitumaw human tinoa sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga ibasura gyong mga titulo sa luna ug nga ang mga Balili nahibawo sa tinuod nga kahimtang sa luna sa wa pa nila ibaligya:

·        Ang P98.9 milyones wa nang igkita usa ka tuig human nabayad sa Kapitolyo ug ang mga Balili wa kapakita og mga dokumento pagdason sa pangangkon nga gitan-ogan ra nilang kuwarta; ug

·        Gawas nga magkapuliki ang Kapitolyo pagpangita sa ubang luna sa mga Balili nga ilang mabawi, mapugos pag-uli sa P50 milyones nga pasiunang bayad sa Kepco, gawas lang kon mauyonan nga adto itam-ok ang abo sa uling sa napalit sa Kapitolyo nga kamotehan sa Naga.

-o0o-

            Maghisgot na gani ang Kapitolyo og world class angay tang kuyawan.  Ang gipasigarbo nga world class nga Cebu International Convention Center (CICC) labihan nang laksota nga nisamot pagtidlom ang gidaghanon sa mga niggamit.  Ang gipasalig nga world class nga eco-tourism park sa Tinaan, Naga di na sab mahinayon.

            Ang ato hinuong nasaksihan mao ang world class nga kalangay sa imbestigasyon sa Visayas Ombudsman ug Commission on Audit (COA) sa pagtukod sa CICC; world class nga pagpabaya sa pagpalit sa luna sa mga Balili; ug world class nga papating sa hingtungdang mga opisyal.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com