Arangkada of Leo Lastimosa for December 31, 2010

Ban ni Joavan

Haskang hasola sa kahimtang sa mga nagpuyo sa duha ka pribadong subdivisions sa Talisay City.  Labihang dugaya nilang nakabarug batok ni Joavan Fernandez, ang sinagop ni Talisay City Mayor Soc Fernandez nga gipasanginlang nagsige og panghasi sa mga mga molupyo, sa ilang mga kawani ug mga silingan.  Nga masabot kaayo kay, salamat sa pagdupadupa sa iyang amahan, wa pa may bisan usa sa nangangkon nga mga biktima ang nakadut ni Joavan.
Karong nagkasabot na ang homeowners sa Vista Grande ug Pacific Heights subdivisions pagbabag sa pagsud ni Joavan, nabawo lang gihapon.  Napanid-an sa mga molupyo nga si Joavan gawasnon lang gihapon nga magsud-gawas sa subdivisions.

-o0o-

Ang "bay-alampoanan" ni Mayor Fernandez nahimutang sa gawas sa subdivisions.  Masud lang hinuon pinaagi sa Vista Grande.  Kansang main gate sa Bulacao guwardiyado na unta.  May sakyanan na gani sa kapolisan nga nagparada.  Apan si Joavan gikatahong gawasnong nagsud-gawas agi sa luyo nga gate sa Pacific Heights sa Candulawan.
Kay nahadlok mang mga guwardiya sa pagbadlong ni Joavan, nahukman sa homeowners nga barikadahan og dagkong bato ang ganghaan aron nga di nang kasudlan og mga sakyanan.  Nakugang na lang ang mga molupyo niadtong Miyerkules sa gabii.  Dihang ilang nahibaw-an nga si Mayor Fernandez, kinsa nipasalig pagtahud sa ilang ban batok ni Joavan, ang nisugo sa pagtangtang sa barikada.

-o0o-

Human nakabati sa reklamo sa homeowners, si Mayor Fernandez nipasabot ni Marlon Bellita sa DYAB Radyo Patrol nga di siya, kon dili ang mga opisyal sa Candulawan, ang nihawan sa dagkong bato nga gibarikada sa agianan.  Aron nga makalahos ang iyang sakyanan ngadto sa ilang barangay hall.  Gawas pa, nitataw ang mayor, way katungod si bisan kinsa pagbabag sa dan nga publiko.
Wa na ipanghimakak sa mayor nga mag-adtoan gihapon si Joavan sa iyang "bay-alampoanan" bisan sa ban.  Nilubad na sang mayor sa iyang gipasalig nga pagtahud sa ban.  Kay, niya pa, wa pay homeowners nga niadto sa iyang buhatan pagpahibawo niya sa bag-ong lagda sa subdivisions.

-o0o-

Wa katabang sa homeowners nga ang developer sa duha ka subdivisions mao ang Sta. Lucia Realty and Development Corp.  Nga gipasanginlang nitugot sa pagtukod sa "bay-alampoanan" pag-ulug-ulog sa mayor ug pagpadali pagpalusot sa ilang mga dokumento sa proyekto.
May personal kong kasinatian sa Sta. Lucia.  Nahadlok kong mouyon ang ubang nagpuyo sa ilang subdivisions dinhi sa Sugbo ug ubang mga dapit sa nasud kon moingon ko nga wa mabantog ang Sta. Lucia sa kamaayo sa seguridad sa ilang subdivisions.  Dul-an sa duha ka dekada human sugdi pagtukod, wa pay klarong koral ang Royale Cebu Estates sa Consolacion, nagpabiling buslot sa daghang lutsanan nga mahimong agian ni bisan kinsa.  Maayo na lang kay wa pa matultoli nilang Joavan ug kaubanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 30, 2010

        Santako sa telcos

    Pasayloa apan karon pa lang wa na koy bilib sa pasalig sa National Telecommunications Commission (NTC) nga konsultahon ang publiko sa umaabot nga bag-ong tuig labot sa ilang giumol nga mga lagda sa internet connections nga gi-negosyo sa mga kompaniya sa telepono.  Nahadlok kong may abundang sukaranan ang akong kahadlok.  Nga, sama sa naandan, ang higanteng mga kompaniya sa telepono, di ang NTC, maoy matuman.
    Di lang masulub-on kon dili eskandaluso gyod ang salida sa NTC sa pagduma sa industriya sa telekomunikasyon.  Mora siyang batang way buot nga giduwaduwaan lang ug, sa nihit nga mga higayon nga nangahas pagpakita og pagsukol, gihudlat sa hakog nga telcos.

-o0o-

    Di na ta kinahanglan nga manguykoy og baga nga mga dokumento pagpangita og mga ebidensiya sa kainutil sa NTC batok sa telcos.  Ang yano kaayo niyang lagda nga ang bayad sa voice calls sa mobile phones ibase na sa pulso (matag unom ka segundo) inay sa gipatuman karon nga matag minuto padayong gibasotahe sa mga kompaniya sa telepono.
    Ang lagda nga gihimoan og balaodnon ni kanhi kongresista Clavel Asas-Martinez dul-an na sa usa ka dekada ang nilabay wa pa gyod mapatuman.  Kay dihang nangisog ang NTC nga sundon ang lagda nga dugay nang gipahimuslan sa mga konsumidor sa ubang kanasuran, ang telcos sayon kaayo nga nakakumbinser sa korte paggapos sa gobyerno.

-o0o-

    Laing makiangayon nga lagda nga wa pa mapatuman sa NTC mao ang tulis sa atubangan sa telcos batok sa kabos nga mga konsumidor.  Nga gidid-an sa pagpahimus sa load nga ila nang nabayran tungod lang kay naabtan na og usa ka buwan.  Gipaboran sab sa korte ang telcos sa pagsuway unta sa NTC pagsunod sa ubang mga nasud nga unom ka buwan ngadto sa usa ka tuig ang lugway una mohupas ang napalit na nga load sa mobile phones.
    Di na lang ta maghisgot sa loads nga morang tagulilong, nangawagtang na bisan wa pang ka-text ni katawag ang konsumidor.  Di na lang sab nato tukion ang paugat nila pagpanginansiya sa text nga libreng nikabayo sa sistema sa voice calls nga gitukod sa telcos.

-o0o-

    Kon nagpiyesta hangtod karon sa makalilisang nga ginansiya sa mobile phones, unsa may makapugong sa telcos pagluok sab sa broadband internet connections?  Ang Estados Unidos ug ubang kanasuran nipahamtang na og minimum nga 4 mbps (millions of bits per second) nga download rate ug 1 mbps nga upload rate.  Apan dinhi sa ato gipasagdan lang sa NTC ang morag-nagkamang-sa-bantok-nga-manteka nga internet connections.
    Nagkabarato nang computers ug mobile phones nga maka-access sa internet.  Nagkadako ang tentasyon sa telcos paghigpit sa internet connections aron pagpaburot sa ilang kita.  Kon ang NTC ray saligan, mora tang si Shane Mosley nga nagpaabot sa nag-ung-ong nga santako ni Manny Pacquiao.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 29, 2010

                   Para asang LTFRB?

 

          Malabwan lang ang kapakyas sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) pag-umol og mga lagda pagpalambo sa industriya sa transportasyon sa yuta sa iyang kainutil pagtakda og makiangayong plitehan.  Labihan kakuwestiyonable ang mga lagda sa plitehan sa LTFRB nga gawas nga gisupak sa mga drayber ug operators ang LTFRB ug ang tigpatuman sa iyang mga lagda, ang Land Transportation Office (LTO), wa magtagad sa pagpatuman ini.

          Di na lang ta moadto og layo.  Ang bus drivers ug operators sa Sugbo sud na sa dugayng katuigan nga wa motuman sa plitehan nga gitakda sa LTFRB.  Ang LTO ug LTFRB, inay modakop sa mga drayber ug operators, nipili sa paglingiw ug pagpa-goryo-goryo.

-o0o-

          Nga gikalipay sa mga pasahero.  Kay ang aktuwal nga plitehan nga gikolekta sa bus drivers ug operators labihan kaubos kon itandi sa taripa nga giluwatan sa LTFRB.  Mao tingaling wa ganahi ang LTO ug LTFRB nga nipatuman sa ilang lagda kay nakaayo man sa mga pasahero ang kalapasan.

          Nga makapahimutang sa pagduda sa kaligdong sa sukaranan sa LTFRB pagtakda sa plitehan.  Kon nabuhi ug nakaginansiya ang bus drivers ug operators sa plitehan nga mas ubos kay sa taripa, nganong gipaburot man pag-ayo sa LTFRB ang plitehan.  Kon nagkauyon paghangop ang mga pasahero, drivers ug operators sa kalapasan, hain man diay kapusta ang LTFRB?

-o0o-

          Nahadlok ko nga, sama sa nangaging mga uminto, ang mas taas nga plitehan sa taxi nga ipatuman sa LTFRB sunod buwan kinuha ra gikan sa tumoy sa ilang buhok.  Nidangop na sang LTFRB, bisan ubos na sa bag-ong pamunoan, sa naandang bisyo sa pagtakdu-takdo ra sa mga numero sa papel, sa way pagsusi sa tinuod nga kahimtang sa industriya.

          Mao nga way nalingaw sa uminto sa plitehan:  Ang mga pasahero gidak-an ra sa P40 nga flagdown rate ug P1 nga patong sa matag mosunod nga 250 metros; samtang ang mga drayber nahadlok nga magmingaw sila liwas sa Sinulog kay madiskubrehan sa mga pasahero nga mas makiangayon ang plitehan sa PUJs.

-o0o-

          Ambot may nakasulti na ba sa LTFRB nga ang gitakda nilang minimum nga plitehan sa PUJs nga P6.50 wa sab mapatuman.  Wa tingali sila mapahibawo sa Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) nga hagbay rang nagnihit ang P0.25 nga sensiyo.

          Sama sa buses, way nisang-at og petisyon atubangan sa LTFRB pagkuwestiyon sa P7 nga minimum nga plite sa PUJs.  Kay nalipay ang PUJ drivers ug operators.  Ug nisabot ra sab ang kinabag-an sa mga pasahero.  Apil nang mga tinun-an ug senior citizens nga wa kapahimus sa ilang diskuwento sa plitehan.  Gipamatud-an lang sa kinabag-an sa mga pasahero, drivers ug operators nga mahimo diay nga hapsay ang ilang relasyon.  Bisan sa LTFRB.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 28, 2010

           Saad ni Noynoy

 

          Way lalis nga di kawatan si Presidente Noynoy Aquino.  Sukwahi sa iyang gipulihan nga si kanhi presidente Gloria

Arroyo.  Kinsa gipasanginlan nga usa sa labing kawatan sa kasaysayan.  Human sa unom ka buwan nga pagduma sa Malakanyang, wa malambigit si Aquino sa bisan unsang eskandalo sa pagpangawkaw.  Lahi ni Arroyo nga gilambigit dayon sa anomalusong mga transaksiyon sa adlaw sa iyang pagbanos ni kanhi presidente Joseph Estrada.

          Apan ang kalimpiyo ni Aquino di garantiya nga mawagtang na sang pangurakot sa iyang pamunoan.  Ang iyang pagdumili pagpanguwarta di garantiya nga nagbinuotan sang mga opisyal nga naglibot niya.  Ni nga mohunong na sang mga kukhan sa Customs, BIR ug ubang gikaintapan nga mga ahensiya.

-o0o-

          Kasayuran nga akong nahipos dayong tapos sa tuig mao nga wa maibani, gikahadlokan gani nga nisamot pa, ang pangurakot sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan.  Ang mga sindikato sa pangurakot nga nakagamot na sa dugayng katuigan lisod nga lukahon sud lang sa unom ka buwan.  Sa kalapad na sa kanser sa pangawat, klarong naglibog si Aquino asa siya sugod.

          Usa sa gihimo sa pamunoang Aquino pagtino nga gituman sa mga ahensiya ang ilang gimbuhaton mao ang pagpaningil og usbaw sa koleksiyon.  O bisan pagtuman lang sa target collection sa nahibiling mga buwan sa tuig.  Nga napakyas pagbadlong sa pangurakot.  Gigamit hinuon sa mga tang-an sa customs ug BIR ubang ahensiya pagpangilkil og mas dagko gikan sa ilang mga biktima.

-o0o-

          Mahinungdanong yawe sa pagbadlong sa pangurakot mao ang pagtarung sa sistema sa hustisya.  Ang mga biktima sa pangabuso mas isog nga mobarug pagpanalipod sa ilang katungod kon may makiangayon nga mga hukmanan nga ilang kadangpan.  Apan unsaon man pagsalig sa katawhan sa sistema sa hustisya kon si Aquino mismo pagkuha og kaangayan gikan sa mga hukmanan?

          Unsaon man tuod niya pagsalig sa Korte Suprema kansang 14 sa 15 ka mahistrado tinudlo sa numero unong target sa iyang kampanya batok sa pangurakot?  Unsaon man niya pagsalig sa Ombudsman nga way lipudlipod nga nimatuod sa matag kaso nga di ang kinabag-an sa katawhan ang iyang gidapigan?

-o0o-

          Gawas sa pagbadlong sa pangurakot, gisaad sang Aquino ang pag-iban kon di man pagpapas sa kakabos.  Nga matuman lang sud sa unom ka tuig niyang pamnoan kon molampos siya di lang sa pagmugna og dugang kahigayonan sa trabaho kon dili sa pagpalambo sab sa kahimtang sa mga mamumuo.

          Apan kon paundayonan ni Aquino ang naandan nga pagdani sa mga negosyante pinaagi sa pagsaad nila og baratong pamuo, ug pagtuman sa saad pinaagi sa paglansang suholan ug mga benepisyo sa mga anak sa singot ngadto sa labing ubos nga ang-ang, igo lang niyang garantiyahan nga sama sa pangurakot mas molapad pang katimawa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 25, 2010

                Trapiko sa Pasko

 

        Unsa may atraso sa mga pasahero ug mga motorista gikan ug padung sa amihanang Sugbo sa bisperas sa Pasko?  Ngadto sa kadagkoan sa munisipyo nga di kamaong mopahapsay sa dagan sa trapiko?  Ug ngadto sa usa lang ka tindahan nga napakyas pagtarung sa pagsakay ug pagkanaog sa nagsugwak nilang mga kustomer?

        Sa ikaduhang sunudsunod nga tuig, ubos sa duha ka managlahi nga lokal nga pamunoan, nagkayamukat na sab ang trapiko sa Consolacion, nga nakaangin sa kasilinganang mga lungsod ug mga dakbayan.  Ang pagtino sa munisipyo nga magtumpi ang ginansiya sa Foodarama Consolacion nisangpot sa mas dakong alkanse sa mas daghang patigayon ug mga Sugbuanon nga nalangay ug natanggong.

-o0o-

        Atong klaruhon nga di atraso sa Foodarama nga nagsugwak ang ilang mga kustomer.  Igo lang silang nagpahimus sa pagdagsa sa mga mamalitay nga mahimong mao pay pagkuha sa ilang bonus, o naanad nang magpalihi gyod nga sa kataposan nang mga gutlo mangandam sa noche buena.

        Ang ilang atraso mao ang kapakyas pagtino nga ang nagsugwak nilang mga kustomer di makababag sa hapsay nga dagan sa trapiko sa nasudnong highway nga ilang gisikitan.  Ambot ila bang gisuburnohan, o gihangyo lang, klaro nga ang traffic enforcers sa Consolacion nipalabi sa mga kustomer sa Foodarama kay mas daghang mga pasahero ug mga motorista gikan ug padung sa amihanang Sugbo.

-o0o-

        Ambot nang-raket ba sa Foodarama, o nitabang lang, ang traffic enforcers sa Consolacion nakapasamot, inay nakapahapsay, sa kahuot sa trapiko.  Kay matag higayon nga may kustomer nga mosud o mogawas, bisan usa ra ka sakyanan, ilang gipahunong ang gatosan ka sakyanan ug gitanggong ang kaliboan ka inosenteng mga biktima sa ilang kabugo.

        Mao sab ni abilidad sa traffic enforcers sa niaging pamunoan.  Wa diay kalainan ang bag-ong mga tagduma sa trapiko.  Gawas nga gitawag na sila karon og TES (Traffic Enforcement System).  Sa iyang kredito, o tungod tingali kay naglisod pagpangita og kahulogan, wa sila tawga sa kanhi mayor og AVEL.

-o0o-

        Hinaot nga nataligam-an lang ni Mayor Teresa Alegado ang pagduma sa trapiko tungod sa mas dinalian ug mas mahinungdanon niya nga mga gimbuhaton.  Hinaot nga atimanon na ni niya.  Kay kon mangabli nang SM City, mas maayo pang manguros na lang daan ang mga pasahero ug mga motorista nga may maagian pa sila.  Ug hinaot nga matinuod ang gisaad ni Alegado nga makiangayong kausaban nga maoy usa sa nakapadaog niya batok sa kontrobersiyal nga pamunoan ni kanhi mayor Avelino Gungob.

        Isip bag-ong molupyo sa Consolacion wa pa hinuon kong kakita og dagkong kausaban.  Mas daghan kong nadunggan nga mga yangungo nga  nagpadayon ang pagpangubkob sa bukirang mga barangay.  Nga gikabalak-ang makagusbat sa kinaiyahan ug makahudlat sa mga molupyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 24, 2010

                Hadlok sa tipos
 
        Dihang nagpislango ug nanakit ang akong lutahan sa niaging semana, gikuyawan ko.  Kay didto ko sa Danao City General Hospital dihang niulbo ang epidemiya sa diarrhea.  Ug didto sab ko sa Alegria dihang niulbo ang epidemiya sa tipos.  Wa kaha maigo sa managkaluhang epidemiya ang kapin na sa 20 anyos (nga kapin na sab sa 20 ang kapin) nakong lawas?
        Samtang didto mi sa Danao, puwerte namong higop og tinowang isda sa Danao City Fish Port.  Puwerte sab namong pangaon og manok Bisaya atubangan sa munisipyo sa Alegria.  Binotelyang tubig ang among giinom apan wa mi kahibawo diin gikan ang tubig nga giluto sa mga pagkaon.
              -o0o-
        Bisan nitubod nang akong sip-on ug nagsugod nag hilanat, wa ko motug-an sa akong asawa.  Kay higpit ko niyang gipasidan-an sa di pagkaon sa Danao ug Alegria.  Ug kon makakaon man gyod, seguruon nga nag-asu-aso sa kainit ang pagkaon.  Pulos bugnaw nang tinowa sa Danao ug manok Bisaya sa Alegria nga among gipaniudto.
        Nisamot ang akong kahadlok dihang giingnan kong Rachel Dangin, akong kauban sa Alegria, nga ang among kuyog nga cameraman, si Jojo Satuita, ug ang nagluto sa among paniudto atbang sa munisipyo pulos gipanghilantan sud na sa pila ka adlaw.  Gitugotan na tuod ko sa korte nga makalarga alang sa Pasko, apan unsaon na lang kon nataptan kog kagawng makamatay?
               -o0o-
        Hangtod nga wa na matago ang akong sakit.  Ping-ot na kaayong akong tingog.  Naglisod na kog bangon.  Gidid-an na ko sa akong asawa nga makatrabaho.  Bisan gipasaligan nako siya nga ordinaryo rang akong sip-on, nangonsulta siya sa iyang mga higalang doktor ug nihukom sila pagsugod na nakong antibiotics.
        Nitagam na man gung akong asawa.  Gawas nga di gyod ko mosulti niya unsay akong sakit hangtod nga maluya na kog maayo, nahasol sang usa sa among mga bakasyon dihang wa kong kabangon og pila ka adlaw tungod sa grabeng atake sa sinusitis.  Guilty kaayo siyang nag-shopping samtang nagbad-ay ko sa higdaanan sa among hotel.
               -o0o-
        Nakaginhawa kog luag.  Bisan sa grabeng kaluya wa ko magsigeg adto sa pansayan.  Nga maoy nag-unang timaan sa diarrhea ug tipos.  Gawas nga mabuhi, makabiyahe pa diay ko.
        Nagduda na diayng daan ang akong asawa.  Sunudsunod na ko niyang nasakpan nga nipauli nga nagbaktas gikan sa trabaho.  Maong human nakonsulta ang espesyalista nga nitambal sa unang atake nako sa sinusitis, nakumbinser siyang nahibalik ang akong kinaham nga sakit.  Ug, sama sa naandan, saktong iyang reseta.  Makaginhawa na kog balik sa akong ilong, nigawas nang akong tingog ug, labaw sa tanan, ganahan na sang makiglalis.  Nga bisan sa pasidaan nga puwerteng tugnawa sa Hong Kong, tapot sa lawas ra gihapon ang sapot nga akong dad-on.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2010

        Taphaw nga holidays

    Sa pagpapas ni Presidente Noynoy Aquino sa holiday economics ni kanhi presidente Gloria Arroyo sugod sunod tuig, 2011, malab-as na sang lalis kon nakaayo ba sa nasudnong ekonomiya ang pagbalhin-balhin sa holidays.  Si Arroyo naglaom nga ang pagbalhin sa holidays ngadto sa labing duol nga Lunes makadasig sa katawhan sa pagpahimus sa mas taas nga weekends pinaagi sa pagsuroy ug pagpamalit.
    Apan mas natinuod ang kabalaka nga bisan unsaon pa og inat ang weekends ang ka way kuwarta sa kinabag-an sa katawhan makagapos nila gikan sa pagsuroy ug pagpamalit.  Ang inadlaw og suholan naibanan pa ganing kita kay wa man silay suweldo sa special holidays.  Gawas nga wa matinuod ang gitinguha nga pagdasig sa domestic tourism nahasol pa gyod ang operasyon sa mga kompaniya tungod sa dinalidali nga pag-usab-usab sa holidays.

-o0o-

    Ubos sa Proclamation No. 84 ni Aquino, ang tanang holidays timan-an sa orihinal nga mga petsa.  Sakto ang duha niya ka sukaranan:  Gawas nga mahibalik ang kamakahuloganon pagtimaan sa makasaysayanong mga adlaw ug pagpasidungog sa mga bayani, mas makatuyhad nang kalendaryo sa operasyon sa mga kompaniya sa tibuok tuig base sa mosunod:

• Regular holidays:  Bag-ong Tuig, Enero 1 (Sabado); Araw ng Kagitingan, Abril 9 (Sabado); Huwebes Santo, Abril 21; Biyernes Santo, April 22; Adlaw sa Pamuo, Mayo 1 (Dominggo); Adlaw sa Kagawasan, Hunyo 12 (Dominggo); Adlaw sa Nasudnong mga Bayani, Agosto 29 (kataposang Lunes sa Agosto); Bonifacio Day, Nobyembre 30 (Miyerkules); Pasko, Disyembre 25 (Dominggo); ug Rizal Day, Disyembre 30 (Biyernes).
• Special, Non-Working holidays:  Ninoy Aquino Day, Agosto 21 (Dominggo); Kalagkalag, Nobyembre 1 (Martes); ug Disyembre 31 (Sabado).
• Special Holiday sa mga eskuylahan pagtimaan sa EDSA Revolution Anniversary sa Pebrero 25, Biyernes.
• Nasudnong holidays sa Eid'l Fitr ug Eidul Adha base sa Islamic calendar.

-o0o-

    Karong tuiga, 21 ka holidays sa Pilipinas, nga naglakip sa 10 ka tag-as nga weekends.  Labihang daghana kon itandi sa 17 lang sa Hong Kong, 15 lang sa South Korea, 11 lang sa Malaysia, 10 lang sa Estados Unidos ug siyam lang sa Vietnam.
    Nakapadaghan sa holidays sa Pilipinas mao ang pagpasidungog sa mga bayani.  Nga gihimo sab, apan di sama kadaghan, sa ubang kanasuran.  Mas mapuslanon unta kon ang pagpasidungog sa atong mga bayani pinaagi pa sa pagpuyo, di lang sa pagsumay-sumay, sa ilang mga mithi.

-o0o-

Ambot nada ba lang sa iyang pagsaway ni Arroyo, nasobrahan rang pagpapas ni Aquino sa holiday economics.  Nga igo lang kinopya ra sang Arroyo.

Sa Hong Kong, ang holiday nga matunong og Dominggo timan-an sa Lunes; pananglitan, ang Pasko sunod tuig nga matunong og Dominggo timan-an sa sunod nga Lunes ug Martes.  Sa US, ang holiday nga matunong og Dominggo timan-an sab sa Lunes; kon matunong sa Sabado, timan-an sa Biyernes.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 21, 2010

Konsabo sa plunder

Pila pa ka eskandalo ang atong masaksihan samtang magpabilin si Ombudsman Merceditas Gutierrez sa katungdanan?  Ang pakigkonsabo sa mga opisyal sa Ombudsman aron makagawas sa prisohan si Heneral Carlos Garcia, nga gipasanginlang usa sa labing dakong kawatan sa atong panahon, maoy labing bag-ong ebidensiya nga si Gutierrez wa makapusta sa kinabag-an sa katawhan.

Si Justice Secretary Leila de Lima nihulagway nga ilegal ang kauyonan tali sa Ombudsman ug ni Garcia nga ibasura ang kasong plunder bugti sa pag-angkon sa heneral sa mas gamayng kaso.  Si kanhi Ombudsman Simeon Marcelo, nga maoy nikiha ni Garcia, nipasabot nga mahimo pang awhagon sa Office of the Solicitor General ang Sandiganbayan pagbakwi sa ilang pagtugot nga makapiyansa si Garcia.

-o0o-

Lig-on ang sukaranan ni de Lima pagkuwestiyon sa kauyonan sa Ombudsman ug ni Garcia.  Ubos sa mga lagda, ang plea bargain agreement mahimong maumol sa di pa o human sa pagbasa sa kaso (arraignment) apan sa di pa magsugod ang husay sa kaso.
Ang husay sa kasong plunder batok ni Garcia hagbay rang nakabuylo.  Gani, nabilanggo na si Garcia sud sa unom ka tuig.  Nakalusot lang si Garcia dihang niuyon pag-uli sa kabahin sa P303.27 milyones nga iyang gikawat.  Human gibakwi sa Ombudsman ang plunder, nga di unta kapiyansahan, nakagawas si Garcia gikan sa iyang selda sa Kampo Crame niadtong Sabado human nakapiyansa og P60,000.

-o0o-

Samang Marcelo, daghan ang modason pagkuwestiyon sa pangangkon sa Ombudsman nga makiangayon ang plea bargain kay (1) huyang ang mga ebidensiya batok ni Garcia, (2) dugay pang mahuman kon tiwason gyod ang husay ug (3) mahimong wa gyoy hinuoy makuha ang gobyerno gikan sa kinawat ni Garcia.
Kay sa labing menos duha ka higayon, gipatigbabaw sa Sandiganbayan ang kalig-on sa mga ebidensiya sa prosekusyon:  Gibasura ang petisyon ni Garcia pagbasura sa mga ebidensiya batok niya; ug gisalikway sab ang nahaunang petisyon ni Garcia pagpiyansa alang sa iyang temporaryong kagawasan.

-o0o-

Di mabasol ang mabuot nga mga sektor sa katilingban nga makatimaho og mas lawom nga maniobra ning pagbakwi sa kasong plunder batok ni Garcia.  Nganong wa man gyod magtagad ang Ombudsman paghipos og mga ebidensiya batok sa mas dagkong mga opisyal sa Armadong Kusog nga di katuohang nilingiw lang nga way bahin sa dakong kawat ni Garcia?  Ug nganong wa man mamalikas ang mga labaw ni Garcia (nga classmate nilang Senador Gringo Honasan ug Senador Ping Lacson sa PMA Class '71) sa iyang pagpakauwaw sa organisasyon?
Mas mahinungdanong pangutana:  Kon di kapaabot og kaangayan ang pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino gikan sa Ombudsman, Korte Suprema ug Sandiganbayan, unsa may dangatan sa iyang kampanya batok sa pangurakot?  Kanus-a pa man kapaninglan ang pamunoang Gloria Arroyo sa gipasangil nga mga eskandalo?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 20, 2010

Presyo sa pinaskohan

Kon wa ka pang kapamalit alang sa Pasko, uwahi nang tanan.  Nangluod nang imong manita.  O manito.  Magkapuliki na kag pamalibad kon matsambahan sa imong mga kinugos.  O linudhan.  Puno na sab kaayong mga tindahan.  Kon makasungasong man, napalit na ang labing maayo nga mga regalo.  Kon makapalit man, abtan kag siyam-siyam una makalusot sa trapiko.
Mahimong basulon ang imong gitrabahoang kompaniya o ahensiya sa gobyerno.  Nganong uwahi kaayong nanghatag og 13th month pay.  O bonus, kon duna man.  O ba kaha ang imong kalangayan ug taras nga mag-unya-unya.  O ba kaha dangop sa kinaham nga lusot sa mga tihik:  Di materyal ang tinuorayng kahulogan sa Pasko.  Nga, nakasabot man o nakatsamba lang, maoy labing tinuod.

-o0o-

Apan kon nabungol na sa sigeng padungug-dungog sa imong manita, o manito; ug kon mora na hinuong utangan nga magtagu-tago kon magdanga-danga nang mga kinugos, o linudhan; makalikay gihapon sa mora nang gubat nga pinalitay sa mga tindahan ug morang ikamatay nang kahuot sa trapiko pinaagi sa paghimo ning mosunod:

• Susiha ang mga butang sa imong bay nga wa pa sukad magamit, mahimong mas kapuslan sa imong panghatagan, seguroa lang nga ang mahatagan di maoy nihatag sa regalo sa niaging Pasko; ug
• Inay mamalit, mas maayong mangluto, labi na kon ang mga sangkap naa na sa imong kusina, seguroa hinuon nga kamao kang mangluto.

-o0o-

Kon wa na gyoy laing kapilian, niay mga sugyot unsaon paglikay sa kaguliyang sa trapiko ug mga tindahan:

• Tultola ang nagkalainlaing bazaar nga gawas nga mas barato gipahimutang sa mga dapit nga di naandang tapokanan sa mga mamalitay busa mas sayon ang trapiko;
• Makaginhawa pag diyutay kon sayong buntag moadto sa mga tindahan sa di pa magsugod og dasok human sa paniudto; ug
• Imposible nang pagpangita og kasakyan kon makigdungan sa ubang mga mamalitay nga mahabwa dayong alas-6 sa gabii, apan hayahay pang pagsakay sa PUJ o taxi sa buntag hangtod sa sayong hapon.

-o0o-

Kon imposible na gyong pagpamalit, o kon wa gyoy ikahatag, ayaw pagsubo.  Tam-is kaayong pahiyom sa among mga tigpaminaw nga nakadaog sa mga kalendaryo sa Lion-Tiger Katol ug Limtong Press.  Ang imong pagka maayong bana, o asawa, o anak, o higala, o kauban sa trabaho, o parokyano, mas bililhong gasa.
Isip panapos, yano nga mga pahinumdom:  Samtang di obligado ang mga kompaniya, o ahensiya sa gobyerno, paghatag og bonus, kinahanglan sila nga mohatag og 13th month pay; bisan wa pang kaabot og tuig sa trabaho, may katungod pagdawat og inibanan nga suholan; ug samtang way gitakda ang balaod kanus-a isugod pagpanghatag ang 13th month pay, gimando sa balaod nga kinahanglang mahatag na ni unya o sa di pa ang Disyembre 24, bisperas sa Pasko.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 19, 2010

Lunsay nga tabang

Likoanan sa V. Gullas ug P. Burgos Sts., Cebu City--Asa ka makakita og hinabang nga ihatag ni bisan kinsa?  Sa way pagpangutana sa ilang mga ngan?  Sa way pagsusi unsay ilang kahimtang sa kinabuhi?  Ang pinutos nga hinabang di sama sa naandan nga para sa tibuok pamilya.  Kon dili tagsaan gyod og putos ang matag makakuyog nga sakop sa pamilya.

Ikaduhang tuig na ni nakong pagkakita sa tinuig nga proyektong "Happy Birthday, Jesus" sa Maranatha Christian Fellowship.  Apan hangtod sa akong pagsuwat ini, di pa kong katuo sa lunsay nga pasundayag sa pagtabang.  Gikan sa kapin sa 8,000 ka tawo nga natabangan sa niaging tuig, kapin sa 16,000 ang ilang natabangan karong tuiga.

-o0o-

Nagsugod pagtapok ang katawhan dinhi sa Maranatha World Outreach Center sa alas-6 sa gabii niadtong Biyernes.  Napuno ang naglibot nga kadalanan, ang tumoy sa lumbay niabot na sa Lopez Jaena St., sa Barangay Tinago.  Ang mga tigpasiugda nagsugod pag-apud-apod sa mga hinabang sa ala-1:30 sa kadlawon niadtong Sabado.
Nagsugod niadtong Oktubre ang pagpamutos sa mga hinabang.  Nga balor og kapin sa usa ka milyon ka pesos ug naglakip sa kapin sa 600 ka sakong bugas humay, 32,000 ka latang sardinas ug 32,000 ka paketeng noodles.  Ang gatosan ka mga boluntaryo paspas ug malipayong nihatag sa mga hinabang sa upat ka luna sud sa sentro.

-o0o-

Ang bugtong lagda mao nga ang tanang makadawat sa hinabang, bata man o tiguwang, markahan og tinta sa ilang kuko.  Kini aron pagtino nga way magbalikbalik ug nga ang labing nagkinahanglan gyod ang mahatagan.
Dunay kapin sa 400 nga nasakpang nisuway pagpapas sa tinta ug nilinya pagbalik.  May mga trak sab nga naghakot og mga tawo paingon sa sentro. Nangapil sang di mga kakabos nga nakaagi lang gikang nanambong sa Misa de Gallo.  Mahimong negosyuhon ra tingali sa pipila ang mga hinabang.  Apan siyarog wa matandog ang ilang kasingkasing sa talagsaong diwa sa pagtinabangay.

-o0o-

Nihukom ang mga tigpasiugda pagdoble sa gidaghanon sa mga matabangan nga way kasayuran unsaon pagtigom ang gikinahanglang mga hinabang.  Naalarma sila dihang Nobyembre pipila pay hinabang nga nadawat ug nangita nang mga boluntaryo unsay ilang puston.  Labihan na lang nilang kugangan dihang nikalit lang pagbaha ang mga hinabang dayong abot sa gitakdang adlaw--ang Sabado sa di pang Pasko.
Mahimong kapasanginlan ang mga tigpasiugda nga nagpataka lang.  Mahimong matulisok sila nga napakyas pagpangita sa labing tabanganan nga mga biktima sa katimawa ug katalagman.  Apan kinsa may makalalis sa kalunsay sa ilang tinguha?  Kinsa may makapugong sa pagpangandoy nga unta dunay ubang kahugpongan nga madasig sa ilang gihimo--pagtunol og gasa ngadto sa tanang moduol, tabanganan man o tigpaka aron ingnon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 18, 2010

                 Pakyas sa tipos

     Pila ka adlaw sa wa pa mobanos ang Department of Health (DOH) pagduma sa kampanya batok sa tipos sa Alegria, habagatang Sugbo, si kanhi mayor, karon Konsehal, Raul Guisadio nitug-an nga naglisod sila pagkumbinser sa mga molupyo pagpabukal sa ilang tubig sa di pa imnon:

• Ang mga katiguwangan di kadawat nga human sa kapin sa tulo ka dekada nilang paggamit sa tubig karon na lang sila nangasakit;
• Ang katiguwangan nipadayag og sukwahi nga pagtuo--nga ang kagaw nga nakapasakit sa mga molupyo naggikan sa hangin di sa tubig; ug
• Ang mas batan-on nga mga molupyo niinsistir sab nga luwas ang tubig kay wa sila mangasakit dayon.

-o0o-

     Ambot unsay nagkuwang--ang ila bang mga kawani nga mosuroy sa kabalayan aron pag-edukar sa mga molupyo pagpabukal sa tubig ug pagpanlimpiyo sa palibot, ang ila bang kakugi ug kamatinud-anon pagtino nga di makakatap ang kagaw ug di na madugangan ang mga matakdan sa tipos, ang ila bang determinasyon pag-atiman sa mga pasyente aron makalingkawas dayon gikan sa sakit, o ang ila bang pagsabot sa tinuoray nilang gimbuhaton isip mga tagduma sa lungsod sa pagkontrolar sa epidemiya.
     Mahimong ang pipila o ang tanan gyod nga nahisgutan sa ibabaw ang hinungdan sa kapakyas sa munisipyo pagsumpo sa paspas nga pagkatap sa tipos.  Maong sa tumang kauwawan, gipulihan sila og mga dayo pagpanlimpiyo sa ilang kaugalingong nataran.

-o0o-

     Nabantang ang kataphaw sa mga paningkamot sa lokal nga mga opisyal sa Alegria sa ilang kapakyas paghimong luwas sa mga tinubdan sa tubig sa mga barangay sa Sta. Filomena, Poblacion ug Guadalupe.  Bisan pila na ka kilo nga chlorine ang nahurot sa inadlaw nga pagbubo sa nagkalainlaing spring boxes, wa pa gihapoy timaan sa chlorine sa mga gripo sa kabalayan.
     Ngano man ni?  Tungod ba sa kadaghan sa spring boxes ug sa kadaan na sa mga tubo?  O tungod ba kay di lang gyod kamao ang mga kawani sa munisipyo?  O igo lang namakak sa pangangkon nga duna silay gihimo?

-o0o-

     Bisan ang pag-atiman sa mga pasyente sa tipos gikuwestiyon na sab karon sa nagpakabana nga mga molupyo sa Alegria.  Matod sa mga doktor ang labing epektibong tambal pagpaubos sa hilanat ug pag-ayo sa mga pasyente mao unta ang injectable antibiotics nga balor og gikan sa P300 ngadto sa P500 matag usa.
     Apan ang gipanghatag sa munisipyo mao ang tabletas nga generic nga antibiotics nga tag P14 ug branded nga antibiotics nga tag P40 matag usa.  Nanagana ba lang ang lokal nga mga opisyal paggasto sa ilang P2 milyones nga calamity fund?  O kuwang lang gyod sila og pagpakabana alang sa labing kabos nilang mga molupyo nga maoy nagkinahanglan sa labing dinalian nga hinabang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 16, 2010

                     Sistema sa inhustisya

     Unsay imong ikasulti sa sistema sa hustisya nga naabtan og 19 ka tuig una nahibawo sa iyang kasaypanan?  Nga napakyas pagsilot sa mga responsable sa usa sa labing bangis nga masaker sa atong kasaysayan bisan usa ka tuig na lang nahibilin sa di pa mohupas ang katungod paggukod sa mga naghimo sa krimen?
     Unsay imong ikasulti sa sistema sa hustisya nga wa managana pagbutang-butang og mga pasangil batok sa mga gidudahan bisan sa kadaghan sa buslot sa mga ebidensiya ug kakuwestiyonable sa mga saksi, ginamit ang taas nga emosyon sa katawhan nga nahugno dihang gibasura sa mga hukmanan ang mga kaso sa unang duha ka pundok sa mga gipasanginlan sa Vizconde massacre?

-o0o-

     Ang labing dakong pildero sa pagka absuwelto sa mga sinumbong sa Vizconde massacre di si Lauro Vizconde nga hangtod karon naghilak pa og hustisya sa paglugos ug pagpatay sa iyang asawa ug mga anak.  Di silang Hubert Webb ug ubang mga sinumbong nga nahikawan og 15 ka tuig sa kinabuhi tungod sa ilang pagkabilanggo sa krimen nga, segun sa Korte Suprema, wa nila mahimo.
     Kon dili ang kaligdong sa sistema sa hustisya.  Nga gawas nga napakyas paghatag og hustisya sa mga biktima ug sa ilang mga tagtungod nidugang pa gyod sa inhustisya pinaagi sa pagtanggong sa, kon tuohan ang labawng hukmanan, inosenteng mga sinumbong.

-o0o-

     Sila Vizconde ug Webb di maoy una, ug nahadlok kong di maoy kataposan, nga mga biktima ning duha ka suwab sa inhustisya.  May mga manananggot, mga kargador ug ubang mga uyamot, nga di sama kainila nilang Vizconde ug Webb, nga wa kakuha og hustisya gikan sa mga hukmanan, sa usa ka bahin, ug nadugta ug wa na ganing kagawas nga buhi sa bilanggoan, sa pikas nga bahin.
     Ang Vizconde massacre di maoy kinadak-ang inhustisya sa kasaysayan.  Apan di ni igong sukaranan nga pasagdan na lang ang mga biktima.  Labaw nang di igong rason nga wa na lay himuon pagtino nga di na masubli.

-o0o-

     May balaudnon nga nag-ung-ong sa Kongreso pagbayad sa mga biktima sa sayop nga pagkabilanggo.  May mga balaudnon sab pagdugang sa mga huwes ug mga hukmanan.  May uban pang balaudnon nga pulos gitumong pagpalig-on sa kinatibuk-an sa sistema sa hustisya.
     Apan ang labing dakong suliran mao ang kakuwang sa kaligdong sa mga institusyon sa hustisya:  Kapolisan nga mangyatak inay mopatuman sa balaod; mga hukmanan nga mapalit ug mga maghuhukom nga magawongan sa mga politiko; mga bilanggoan nga inay modasig sa mga kriminal pagbalik isip mapuslanong mga sakop sa katilingban molubong na hinuon nila sa mas lawom ug mas lang-og nga gahong sa pagpakasala; ug katilingban nga naggapos sa kaburong ug katimawa aron pagbugtaw og makiangayon nga kausaban.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 13, 2010

        Sunod sa Danao ug Alegria

    Ambot unsay nahitabo sa Danao City ug Alegria.  Nganong karon na lang napugwat ang kadagkoan sa Danao paglimpiyo sa tinubdan sa tubig sa Barangay Tabok nga kapin na sa 300 ang nangasakit og diarrhea?  Nganong karon na man lang mangita og mas kasaligang tinubdan sa tubig ang kadagkoan sa Alegria nga kapin na sa 300 ang naigo sa tipos?
    Managsama ang nahitabo sa mga tinubdan sa tubig sa Danao ug Alegria.  Pulos nasudlan og kagaw kay gitugotan nga natukoran og mga pinuy-anan ug mga pansayan sa Tabok, Danao ug eskuylahan ug mga pansayan ibabaw sa tubod sa Kalumpang sa Barangay Sta. Filomena sa Alegria.

-o0o-

    Pulos sab nanghunaw og responsibilidad ang kadagkoan sa Danao ug Alegria.  Gibasol nila ang mga opisyal sa mga barangay nga nahimutangan sa mga tinubdan sa tubig nga gawas nga napakyas pagbadlong sa pagtukod sa mga pansayan wa pa gyod mopahibawo sa kadagkoan sa City Hall sa Danao ug sa munisipyo sa Alegria.
    Mahimong nalipat ang mga opisyal sa mga barangay pagdili sa pagtukod og kabalayan ug mga pansayan sud sa 25 metros nga palibot sa mga tinubdan sa tubig.  Apan isip mga tagduma sa tibuok syudad ug lungsod, ang mga mayor sa Danao ug Alegria angay sang moangkon og responsibilidad sa katalagman, mangayog pasaylo sa mga biktima ug mohimog mga lakang pagtino nga di na ni masubli.

-o0o-

    Apan kay wa man ta mangatawo gahapon lang, angayng dawaton ang pait nga kamatuoran:  Dugay nang nahibawo ang lokal nga mga opisyal sa kalapasan apan, ambot tungod ba sa kalinga sa ubang mga gimbuhaton, o wa lang gyoy pagpakabana, gipasagdan lang nga nameligro ang kahimsog sa katawhan.  Hangtod nga uwahi nang tanan.
    Ang mas pait nga kamatuoran:  Di lang ang Danao ug Alegria ang nahitaboan ning maong eskandalo.  Mao sab ang kahimtang sa mga tinubdan sa tubig sa ubang mga dakbayan ug kalungsoran.  Kon padayong mangiyugpos ang ubang lokal nga mga opisyal, manguros na lang tang daan alang sa mga biktima sa sunod simbako nga epidemiya.

-o0o-

    Pasayloa nga gamiton nakong among pinuy-anan isip pananglitan.  Ang mga molupyo sa Royale Cebu Estates (RCE) sa amihanang lungsod sa Consolacion dugay nang nagreklamo sa kapeligro sa ilang mga tangke sa tubig:  Ang unang tangke gituparan og piggery ug kabalayan, samtang ang ikaduha gipatungoran gyod sa bay sa dakong opisyal sa developer, Sta. Lucia Realty.
    Ang pormal nga mga reklamo sa RCE homeowners gibungul-bungolan lang sa Sta. Lucia; gipasusi apan wa aksiyoni sa health officer sa Consolacion; gisaaran nga susihon apan wa pa lilia sa provincial health ug engineering offices; ug nakit-an na apan gipasagdan lang sa HLURB (Housing and Land Use Regulatory Board).  Nahibawo na ka kinsay way tarung kinatulgan human sa katalagman sa Danao ug Alegria.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 12, 2010

                Pataka sa trapiko

 

        Sa tibuok adlaw namong biyahe gikan sa Mandaue paingon sa Alegria ug pabalik, duha ka lugar ang among nakit-an nga mas gubot ang trapiko kay sa uban:  Ang Minglanilla ug Carcar.  Kansang lokal nga mga opisyal mahimong molusot nga pulos malambuon ang ilang mga dapit ug normal lang nga maghuot gyod ang mga sakyanan nga mangagi sa ilang kadalanan.

        Tinuod, nanguhong ang bag-o nilang mga negosyo, labi na sa Minglanilla.  Manguros na lang tang daan unsay mahitabo kon mahuman ug makabuylo nang operasyon sa higante nilang shopping mall.  Samang mall maoy nakahatag ron og higanteng labad sa ulo sa mga pasahero ug mga motorista sa Basak ug kasilinganang mga barangay sa Lapulapu.

-o0o-

        Usa sa akong napanid-an sa Carcar ug Minglanilla mao ang ka wa nilay traffic enforcers.  Ni mga polis nga gipabantay sa trapiko.  Duna mi nakit-ang mga barangay tanod apan kasagaran nila igo lang nitabang sa mga pasahero paglabang o nihunong sa trapiko sa highway aron makagawas ang mga sakyanan sa mga tagduma sa mga negosyo nga ilang gibantayan.

        Wa say traffic enforcers ang ubang lugar sa habagatan.  Apan mas lapad ang dan sa Naga ug mingaw ang negosyo sa ubang kalungsoran maong wa mabara ang pribado ug pamasaherong mga sakyanan.  Angayng mogahin og kuwarta ang Carcar ug Minglanilla pagpahapsay sa trapiko.  Di lang para sa mga negosyante nga ilang gidapit.  Kon dili, ug labi na, para sa katawhan sa habagatan ug kasadpang Sugbo nga natanggong sa ilang pagpabaya.

-o0o-

        Nakadugang sa kaguliyang sa trapiko sa rotunda sa Carcar mao ang gipasagdan lang nga mga mamaligyaay og ampaw ug chicharon.  Kon mohunong o bisan mopahinay lang sa imong sakyanan, lima ngadto sa napu ka mamaligyaay dayon ang mo-alirong.  Kon mopalit gikan sa usa nila, pangandam daan sa laing siyam nga manguhit ug mobira sa imong kamot, mituktok sa imong sakyanan, manghangyo, magpakiluoy ug masuko aron palitan sab.

        Siyarong lokal nga mga opisyal sa Carcar kon wa gyong ka-edukar sa mga mamaligyaay nga padayon silang magpinatyanay sa ilang panginabuhi kon di mag-organisar.  Ambot tungod ba kaha kay ang kanhi mayor, karon bise mayor, ug iyang kaparyentihan ra say nagpinuhalay sa negosyo sa pagkaon.

-o0o-

        Nakapasamot sa kahuot sa trapiko sa Minglanilla ang mga sakyanan nga gitugotang makaparada sa daplin o makapamasahero taliwa sa highway.  Di mabasol ang mga pasahero ug motorista nga makabatyag nga gisilotan sa mga tagduma kay nangahas pag-agi sa lungsod.

        Ako hinuon ning klaruhon.  Di monopoliya sa Carcar ug Minglanilla ang kalabad sa trapiko.  Mao say salida, gani mas gubot pa, sa mga dakbayan sa Sugbo, Mandaue ug Lapulapu.  Kansang mga tagduma nipatuman sa karaan ug way kapuslanang mga paagi uban ang panghinaot nga usa ning mga adlawa lahi nang resulta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 10, 2010

Sa di pagkalimot

Ang libro nga gisuwat ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas sayon nga basahon.  Sa akong pagbasa sa "To Never Forget," si Sir Dodong mora rang nakig-istorya nako parte sa iyang pagkabata, sa pagbakwet sa ilang pamilya sa ikaduhang gubat sa kalibotan, sa iyang pagduma sa UV, sa iyang pagbanhaw sa The Freeman, sa iyang usa ka termino sa Kongreso, sa paglig-on sa iyang pagtuo sa Labawng Makagagahom ug sa iyang way kinutobang pagtahud ug pagpasalamat sa iyang mga ginikanan.
Nga sayon rang makalimtan ang iyang kabantogan.  Ang katalagsaon sa kahigayonan pagpaminaw sa mabulukon niyang mga sugilanon.  Ug ang kabililhon sa pagpakigsawo sa sulundon niyang kinabuhi.

-o0o-

Ang libro ni Sir Dodong nga ilusad karong Dominggo abunda sa kasayuran nga mopalili nato sa kagahapon sa Sugbo:

• Nakakita siya sa pagsugod sa pagpamomba sa mga Hapones sa Sugbo samtang nikuyog sa iyang Lola Andrea nga namalit og isda sa Carbon;
• Nakumbinser sa iyang amahan, si Don Vicente Gullas, si Ramon "Mano Amon" Durano Sr. pagtapok sa tanang ungo sa Danao ug pag-awhag nila paghiusa pagbatok sa mga Hapones, apan ang kinakusgang ungo nibalibad nga di mapiog sa ilang gahom ang mga bomba; ug
• Nakahimog kasaysayan ang UV Green Lancers pagdaog sa National Collegiate Basketball Tournament pinaagi sa pagpilde sa Ateneo Blue Eagles uban ni karon Kongresista Eddie Gullas isip "National Coach of the Year" ug Sir Doding isip star guard niadtong 1957.

-o0o-

Bisan sa ilang kamatinahuron sa ilang mga ginikanan, may mga higayon nga ang managsuong Eddie ug Dodong nagtuman sa ilang gusto:

• Gibalibarang sugyot sa ilang amahan nga tawgon ang ilang basketball team nga "UV Carabaos" ug niinsistir sa ilang giisip nga mas maayong ngan, "UV Green Lancers;"
• Gisalikway ang panagana sa ilang inahan sa kadako sa gasto sa pagpabarug sa modernong buildings ug kahimanan puli sa kahoy nga classrooms sa karaang UV; ug
• Gilapas ang pasidaan sa ilang inahan nga di sila angayng magdungan og apil sa politika dihang nidagan si Sir Dodong pagka kongresista ug si Sir Eddie pagka mayor sa Talisay niadtong 2001.

-o0o-

Ang kamapanagan-on ni Sir Dodong pagsud sa politika wa mapapas, hinunoa nisamot, human sa tulo ka tuig niya sa Kongreso.  Gawas sa naandang mga reklamo sa mga magbubuhis batok sa mga politiko, kusganon niyang gisaway ang managsamang suholan ug mga benepisyo nga nadawat sa mga kongresista nga nagtinarung pagtuman sa ilang trabaho ug ang mga kongresista nga nagduka ug nagligoy lang atol sa ilang mga sesyon.
Mapagarbuhon hinuon sa iyang pagpapasar sa balaudnon sa Kongreso ug pagkumbinser sa Departamento sa Edukasyon pag-regionalize sa payroll system nga nakapalingkawas sa mga magtutudlo gikan sa deductions sa mga utang nga wa nila mapahimusli ug ubang inhustisya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 9, 2010

Alkanse sa bugas

Dakong sayop ang pag-apil sa gobyerno sa negosyo sa bugas.  Ang pagpamaligya sa NFA og bugas humay napakyas pagpaubos sa presyo sa bugas sa kamerkadohan.  Nahimo hinuon nga laing kahigayonan sa pangurakot.  Sa nagkalainlaing ang-ang sa patigayon:

• Di lang sa panagkonsabo sa mga opisyal sa NFA ug pribadong mga negosyante pagbaligya sa NFA rice sa mas taas nga presyo sa commercial rice;
• Kon dili sa pagpamaligya sab sa kontrata pagkompra og bugas gikan sa ubang kanasuran sa way pagbayad og buhis; ug
• Sa pinatuyangan nga pag-import og bugas di tungod kay gikinahanglan sa mga konsumidor kon dili tungod sa dagkong komisyon.

-o0o-

Pribadong mga bolsa ra sa mga kukhan sa NFA ug ubang mga buhatan ang niburot sa nangalisbo nga raket sa importasyon sa bugas.  Apan alang sa kinabag-an sa katawhan, nisangpot ni sa mas dagkong kadaot:

• Nagpabiling taas ang presyo sa bugas sa kamerkadohan ug nisamot pagburot ang ginansiya sa mga negosyante nga nakaapil sa pagsipong sa NFA rice;
• Tungod sa binuang nga importasyon, dugmok, baho ug daot nga bugas na lang ang mahibilin nga mapalit sa kabos nga mga konsumidor;
• Nisamot pa gyod pagburot ang alkanse sa NFA;
• Kansang nagbuntaog nga utang dugay rang gipasa sa gobyerno ngadto sa nabuktot na nga mga magbubuhis.

-o0o-

Napakyas sang NFA sa lain niyang tahas:  Ang pagpamalit sa tipasi sa mga mag-uuma aron kapanalipdan sila gikan sa mapahimuslanon nga mga tag-iya sa mga galingan.  Bisan unsa pa kataas ang ilang palit, di mahitabong makakumpetinsiya ang NFA sa mas daghan ug mas adunahang pribadong mga komprador.
Kay ang mga mag-uuma nga bag-o lang nag-ani sa ilang kahumayan di makapaabot sa NFA.  Nga kasagaran maapsan sa kusog nga bunok sa uwan.  Maong inay mabasa, madugta ug hingpit nga mapilde ang ilang ani, ibaligya na lang sa kuwang-na-lag-diyutay-nga-pangayuon nga presyo sa naglaway nga pribadong mga negosyante.

-o0o-

Ang sulbad sa artipisyal nga kamahal sa bugas mao ang pagbungkag sa rice cartel, pagronda sa mga bodega nga nanago sa bugas ug pagsilot sa mga nagpaburot sa ilang ginansiya.  Di ang pag-apil na hinuon sa negosyo, ug pagpanguwarta pa gyod, sa bugas.  Ang tinuod nga tabang sa mga mag-uuma mao ang pagtukod og mga bodega nga kapundohan sa ilang ani aron makapangita sa labing makiangayon nga presyo.  Di ang pag-ulug-ulog nilag taas nga buying price nga mumho ray epekto sa kinatibuk-ang pinalitay.
Kaluoy sa mga mag-uuma ug mga konsumidor.  Gipatuo sila nga nakapahimus pag-ayo sa mas taas nga buying price sa tipasi ug sa mas ubos nga presyo sa NFA rice.  Apan ang bisan unsang kaayuhan nga ilang nakuha natabonan sa mas dagkong buhis ug mas nagkanihit nga batakang mga pangalagad aron pagbayad sa mas dakong utang sa NFA.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com