Arangkada of Leo Lastimosa for April 1, 2010

                        Pulos sungayan

 

            Samtang nagtimaan ang Kristohanong kalibotan sa Miyerkules sa pagbudhi sa Semana Santa, ubos sa talagsaon nga ikaduhang adlaw nga sunudsunod nga pagbunok sa uwan taliwa sa makalilisang nga El Nino, pipila ka nagpakabana nga Sugbuanon nga mga botante nibarug batok sa mosunod nga nagsapaw-sapaw nga pagbudhi sa mga nanagan sa umaabot nga piniliay karong Mayo 10:

·        Pagpaukyab og mga saad bisan way bisan gamayng tinguha pagtuman nila;

·        Pagpanlingla aron pagtabon sa nangalisbo nga mga binuhatan o sa kapakyas paghimo sa mga butang nga angay untang himuon; ug

·        Paggamit sa kahimanan sa kagamhanan pagpamintaha sa ilang kaatbang, human gamita pagpaburot sa ilang pribadong panudlanan, aron kalugwayan ang way kinutoban nilang pagpahimus.

                        -o0o-

            Niuban ko sa pagpanangtang sa ilegal nga mga propaganda nga gipapilit ug gipamitay sa mga punoan sa kahoy, mga poste sa suga ug mga koral sa palibot sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jaogobiao, Mandaue City sayo gahapon sa buntag.  Uban sa mga sakop sa Guardians ug kaubanang mga kawani, nakaplagan namo nga:

·        Sayon tangtangon ang tarpaulins nga igo lang gibitay gawas lang kon maayong pagkalansang o pagkahigot ang ilang bayanan nga kahoy o kawayan; ug

·        Labihang lisora nga tangtangon ang posters nga gipapilit, labi na kon hamis ang mga semento nga gipapitlan, apan maibanan ang suliran kon sabligan og diyutay nga tubig.

                        -o0o-

            Lain nako nga nakat-onan:

·        Mas daghan ug maayo nga pagkapilit ang posters ni Mandaue City Mayor Jonas Cortes kay sa ilang Kongresista Nerissa Soon Ruiz ug Bise Mayor Carlo Pontico Fortuna; ug

·        Ang posters ni Ruiz, lahi sa kang Fortuna, wa maglakip sa mga logo sa One Cebu ni sa Lakas-Kampi CMD—sa ato pa, mahimong nahibawo na siyang daan nga di makapabilin sa administrasyon ug way nakaseguro kon ang Nacionalista Party na ba ang kataposan niyang destinasyon.

                        -o0o-

            Samtang nagkabasa ko sa uwan ug nagkabug-at ang akong mga bukton sa pagpanglaksi sa labing pilit nga posters, nagkadako sab ang akong kasuko nilang tanan—wa gyod diay mapili sa mga piliunon.  Ang kamabulukon sa ilang posters, ang kaanyag ug kaambongan sa ilang mga hulagway ug ang kamadanihon sa ilang slogans pulos nipasundayag sa tinuoray nga kaitom sa ilang kasingkasing—himuon nilang tanan aron magpabilin o makatungtong sa gahom.

            Kon higpit nga ipatuman ang mga lagda sa kampanya, di silang Noynoy Aquino ug Manny Villar, nga pulos gipasanginlang nakalapas sa limitasyon sa TV ads, ang mataktak kay sila gyong tanan ang naghugaw-hugaw sa palibot.  Mao nga ato silang hukman sa ilang kinatibuk-an.  Mohunong na ta pagpangita og mga anghel.  Ug magsugod na pagdawat sa pait nga kamatuoran nga wa tay laing kapilian gawas sa pagpangita kinsay labing mubo og sungay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 31, 2010

                        Operation Rainbow

            Libreng operasyon sa mga bungi ang himuon dinhi sa Sugbo liwas sa Semana Santa.  Nagpadayon na karon ang pagpanglista sa mga pasyente sa Lapulapu City District Hospital.  Makahimo nga makapahimus sa libreng pangalagad ang mga bata nga magpangedaron og tulo ka buwan pataas.  Bukas sab ni alang sa mga pasyente di lang sa Sugbo, Bohol, Siquijor, Negros Oriental, Leyte, Southern Leyte, Biliran ug kasilinganan nga mga lalawigan.

            Mahimo nga makapalista pinaagi sa pagtawag sa 3400248 o 3400249.  Ang screening sa mga pasyente himuon karong Abril 11, Dominggo.  Ang aktuwal nga operasyon himuon gikan sa Abril 12 hangtod sa Abril 16.  Libre ang tanang gasto.  Pabawonan pa ang mga pasyente og tambal.

                        -o0o-

            Mga doktor sa Operation Rainbow Australia Ltd. maoy mangunay sa pagpangopera sa mga pasyente.  Sila ang magda sa tanang tambal ug kahimanan nga gikinahangan sa libreng pangalagad.  Matag tuig na ni nilang kalihokan dinhi sa ato.  Naglaraw gani sila nga kon mahurut-hurot nang mga pasyente dinhi, dad-on nila ang libreng pangalagad ngadto sa ubang mga bahin sa nasud nga mas nagkinahanglan.

            Giabagan sila sa kadagkoan sa Kiwanis Club of Cebu ug Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO).  Nangahas sab pagtabang pagpahibawo sa labing kabos nga mga pasyente nga maoy labing nagkinahanglan sa ilang tabang ang DYAB Abanate Bisaya ug ABS-CBN Cebu.

                        -o0o-

            Si Steve Hann sa Kiwanis nipasabot nako nga ilista nila ang tanang pasyente nga nagkinahanglan sa libreng operasyon.  Ang di maatiman sa lima ka adlaw nga operasyon mahimo nga ilang ireserba sa pagbalik sa langyaw nga mga doktor inigbalik nila dinhi sunod tuig.

            Matod ni Hann kutob sa mahimo tabangan nila sa tanang panginahanglan ang mga pasyente.  Gani, nitabang sila pag-andam sa pipila ka bahin sa tambalanan ug pagpamalit sa mga higdaanan, mga suga ug ubang panginahanglan aron nga may kapahimutangan sa mga pasyente sa di pa ug human sa ilang operasyon.

                        -o0o-

            Ang unang napilian sa Kuwanis nga pahigayonan sa libreng operasyon mao unta ang usa ka pribadong klinika sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo.  Apan gipasabot sila sa kadagkoan sa Operation Rainbow nga palabihon nila nga himuon ang kalihokan sa publiko nga tambalanan.  Kay gawas nga mas dali nga maadtoan sa mga pasyente, ibilin sab sa langyaw nga mga doktor ang tanan nilang sobrang mga tambal, kahimanan sa operasyon, mga habol ug ubang mga gamit nga ilang dad-on dinhi.

            Palihug tabang og pahibawo sa imong mga silingan o mga kaila nga nagkinahanglan sa libreng operasyon.  Ang labing mahinungdanon nga panginahanglan mao ra nga maayo ang kahimtang sa ilang panglawas atol sa operasyon.  Papaminawa lang sila sa DYAB Abante Bisaya o patan-awa sa ABS-CBN Channel 3 alang sa dugang kasayuran.  Daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 30, 2010

                        Giuntoy si Lito O

 

            Dihang gi-disqualify sa Comelec si kanhi gobernador Lito Osmena pagka senador, mga sakop sa Pamilyang Garcia nipadayag og kahinugon kay nakahukom na diay unta sila pagpaluyo sa iyang kandidatura.  Dihang gitugotan sa Comelec si Osmena nga makapadayon sa iyang kandidatura, hingpit na nga nakalimot ang mga Garcia sa ilang saad.

            Nga ulug-ulog ra diay.  Kay wa na gani nila apila si Osmena sa listahan sa paluyohan nga mga piliunon pagka senador.  Giapil na nila ang mga Ilokano, Ilonggo, Tagalog, Caviteno, Kapampangan ug Muslim.  Apan way bisan usa nga Sugbuanon.  Gikuwaw ba diay sa One Cebu si Osmena ug ubang Sugbuanon nga mga nagpapili sa Senado?

                        -o0o-

            Di kong kabasol nimo kon mangagot sa kasuko nga magbasa sa listahan sa mga gipaluyohan sa One Cebu:

·        Berdugo, anak ug turutot sa martial law sa diktadurang Ferdinand Marcos, nga maoy nanggukod ug nibilanggo sa mga Sugbuanon nga maisugong nakigbisog alang sa demokrasya;

·        Anak sa konbiktadong plunderer nga human nilimas sa nasudnong katigayonan karon nagtinguha na sab pagpangilad sa katawhan;

·        Artista nga nipili sa ilang kaatbang nga Senate president tungod sa pagtuo nga igo lang gi-check ang ilang attendance; ug

·        Laing artista nga nagkinahanglan pa nga mag-memorya og mubo kaayong script sa pagsakay sa sex video scandal nilang Katrina Halili ug Dr. Hayden Kho.

                        -o0o-

            Sa tanan nga mga way utang kabubut-on, ang mga Garcia unta maoy labing uwahi nga makalimot sa kadako sa natabang ni Osmena nila:

·        Si Osmena ang nibilin sa Kapitolyo ngadto ni kanhi gobernador karon Kongresista Pablo Garcia ug nituboy ni Winston Garcia pagka presidente ug general manager sa GSIS;

·        Si Osmena ang nakatigom og P2 bilyones nga kuwarta sa bangko nga maoy giwara-wara sa mga Garcia pagpasiatab nga ang Sugbo maoy labing adunahang lalawigan, bahala na kon way tambal ang district hospitals; ug

·        Si Osmena ang gipasidunggan nga maoy utok sa "Ceboom."

                        -o0o-

            Di tinuod nga ang One Cebu nangita og mga piliunon pagka senador nga nakatabang sa Sugbo.  Wa gani sila magsusi kinsa sa mga piliunon ang may klarong programa alang sa Sugbo.  Kay kon ang duha ka nahisgutan nga mga lagda ang pasikaran, di gyod unta mawani si Osmena ug ubang Sugbuanon nga senatoriables.

            Nahadlok ko nga ang ikatulong lagda nga wa hisguti sa One Cebu mao ray bugtong gipasikaran sa pagpili:  Kadto rang mga nagsunudsunod ug nagluhudluhod sa mga Garcia ang giapil sa listahan.  Kay ang gipangita sa One Cebu di ang mga piliunon nga may klarong mga plataporma ug prinsipyo.  Kon dili ang mga andam nga magyanguyango bisan unsay ipahimo sa mga Garcia—sama sa pagsuruy-suroy ug pagkiat-kiat atubangan sa gipanggutom ug masakiton nga mga molupyo sa kalungsoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 29, 2010

                        Gilawog sa tirong

 

            Mga turutot ni Gibo Teodoro masaligon nga ang pagbiya sa labing dagkong mga politiko sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud makaayo sa ilang kandidato.   Kay ang pagbudhi sa ilang mga alyado makakuha sa simpatiya sa mga botante.  Ug makapasulbong sa kadaogan ni Teodoro.

            Sa di pa motuo sa ilang propaganda, angayng pahinumdoman ang kampo ni Teodoro nga nibalitok siya sa partido sa administrasyon aron pagkabayo sa gamhanan nga makinarya ini.  Di aron magpakilimos og kaluoy kon ang gilaoman nga partido maoy mangunay paglawog niya sa tirong.  Gawas pa, ang mga botante nga di bar topnotchers samang Gibo di maglisod pagtugkad nga mas makaluluoy ang ilang kahimtang.

-o0o-

            Bisan mangiwit pa si Gibo sa adlaw sa piniliay, magpabilin siya nga adunahan, gamhanan, guwapa og asawa, magaling, matalino ug, salamat sa pagtuman sa saad nga himuong disente ang kampanya, mahimo pang itudlo sa gabinete ni bisan kinsa nga modaog sa nag-una niya nga mga kaatbang.

            Samtang ang mga botante nga karon ila nang giulug-ulogan nga angayng mobati sa kasubo sa iyang kahimtang maglisod lang gihapon pagkaon og katulo matag adlaw, pagpatungha sa ilang mga bata, pagpatambal sa ilang mga masakiton, pagpalit og sinina ug pagpatukod og pinuy-anan—daghang salamat sa kawatan nga mga alyado ni Gibo nga nakaamgo nga mosamot kainihap ang malipayon nilang mga adlaw kon padayong maglaom sa nanghuy-ab niyang kampanya.

-o0o-

            Di tinuod nga gibukubuko si Gibo.  Nagsiga ang iyang mga mata sa duwa nga iyang gisudlan.  Gisakmit niya ang hingpit nga pagkontrolar sa Lakas-Kampi CMD.  Apan wa siyang kapugong sa pagbubo sa labing dakong bahin sa puntil sa partido ngadto sa kampanya ni Pres. Arroyo sa ikaduhang distrito sa Pampanga.

            Siya ang napili ni Edu Manzano isip running mate.  Kansang labing dakong tampo sa kampanya mao ra ang pagbisto nga wa silay kuwarta.  Si Gibo mismo wa motangkil ni Edu sa iyang mga kampanya ni sa iyang TV ads.  Wa gani motingog bisan ek na lang si Gibo dihang giinsulto ni Gobernador Gwen Garcia pinaagi sa pagpaluyo ni Loren Legarda.

-o0o-

            Unsa may gipaabot ni Gibo?  Nga ang iyang pag-alagad sa gabinete ni Arroyo, piniyong ang mga mata sa makalilisang nga kahiwian sa tibuok niyang palibot, igo na nga makakumbinser sa labing mat-an nga politiko sa atong panahon sa pagtahan sa tanan niyang gahom ug katigayonan ug kaugmaon ngadto sa bag-ong sulbong nga politiko nga apurado kaayong mopuli sa iyang lingkoranan?

            Si Arroyo ang labing nahibawo nga bitayon gyod siya kon modaog si Noynoy Aquino.  O si kanhi presidente Joseph Estrada.  Mas makahunghong pa tingaling Manny Villar.  Apan di sab hingpit nga makasalig.  Kay gitangkugo sang Villar si Erap niadto.  Mas makapanagang si Arroyo kon ma-speaker.  Kon di man gyong kalusot pagmaniobra paglugway sa iyang gahom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 28, 2010

                        Oplan Tangtang

 

            Kadlawon pa lang dako, nagtapok nang mga polis, mga bombero, mga abogado, texters, mga tinun-an, civic groups, mga magsisibya ug nagpakabana nga mga Sugbuanon sa nagkalainlaing bahin sa Osmena Blvd. sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo.  Ilang tahas:  Pagtangtang sa ilegal nga mga propaganda sa mga politiko gikan sa mga punoan sa kahoy, mga poste sa suga ug kadalanan pagpanalipod sa kinaiyahan pila ka takna sa di pang Earth Hour.

            Tulo mi ka pundok:  Ang labing dako nga gipangulohan ni IBP Cebu City Pres. Michael Yu nihawan sa downtown area; ang ikaduha nga gipangulohan ni Tisha "Iday Tikay" Ylaya gikan sa Fuente paingon sa Abellana; ug ang ikatulo nga gipangulohan ni RC Dalaguit gikan sa Fuente paingon sa Kapitolyo.

-o0o-

            Pipila ra ang illegal campaign materials nga among nakit-an.  Kasagaran sa dagkong mga eskina nga maoy labing bantang sa labing daghang botante.  Nga mahimong tungod kay gidalidali sa mga piliunon pagtangtang ug ibalik ra inig ka wa namo; o gitinuod gyong Cebu City Mayor Tomas Osmena ang iyang saad nga way tugotan nga mga propaganda gawas sa common poster areas nga gitakda sa Comelec.

            Tuod man, wa mi nakit-an nga posters nilang Mayor Osmena ug Bise Mayor Michael Rama.  Ni sa ilang mga kaatbang, si Atan Guardo ug kanhi mayor Alvin Garcia.  Apan nikatap ang posters sa mga piliunon sa BOPK sama nilang Jun Pe, Cutie del Mar, Alvin Dizon ug Emok Rupinta.

-o0o-

            Labing daghan namong natangtang mao ang posters nilang Noynoy Aquino ug Mar Roxas.  Nga nalabwan lang sa kadaghan sa posters ni Manny Villar, nga mas lisod kuhaon kay gibutang sa mas taas nga bahin sa poste maong ang mga bombero napugos pagamit sa hagdanan sa ilang firetrucks.

            May pipila sab ming natangtang nga ilang Erap Estrada, Jojo Binay, Eddie Villanueva, Risa Hontiveros ug Vendors partylist.  Nakugang ang kapolisan pagkakita sa posters ni Tata Negro (Crisostomo Llaguno ang tinuod nga ngan) nga gipasanginlang drug lord nga suod ni Bise Mayor Rama.

-o0o-

            Alang sa nagpakabana nga mga pundok nga naglaraw sab pagpasiugda og pagpanangtang sa illegal campaign materials sa ilang tugkaran, mao ang akong ikasugyot nga labing mapuslanon nga mga himan nga angayng andamon:  Palita (segun ni Atty. Yu mapalit sa paint section sa department stores sa tag P18 matag usa) ug sand paper nga ikagis, itom ug baga nga garbage bags, kuhit nga igo ang kalig-on pagligwat sa mga bayanan sa posters nga gilansang ug trapo ug tubig nga makapahumok sa gipapilit nga mga papel.

            Mas maayo nga magpakuyog sa kapolisan aron may makabadlong sa burukintong mga dumadapig sa mga politiko ug representante sa Comelec nga motino unsay campaign materials nga ilegal ug way proteksiyon sa balaod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 27, 2010

                        Pangandam sa tikas

 

            Mga politiko sa Sugbo nga gikaintapan sa ilang di demokratikanhon nga mga kalihokan sa piniliay nipakatap sa labing sinaligan nila nga mga lider, inay sa kinakusgan nila nga goons, sa nagkalainlaing kabaranggayan.  Inay sa naandan nga pagpanghasi ug pagpanghudlat, gihingusgan nila karon ang, palihug panggunit sa imong lingkoranan, voters education campaign.

            Nagda silag mga kopya sa 27 ka pulgada nga balota nga gamiton sa Comelec karong Mayo 10.  Gitudloan nilang mga botante aron di malipat pagmarka sa ovals sa tungod sa mga ngan sa ilang mga piliunon.  Panagana tingali kon di kapangita og paagi pagmaniobra sa automated nga piniliay.  Kansang sangpotanan mahibaw-an na sa di pa nila masakmit ug mausab ang mga balota.

                        -o0o-

            Nidason ni sa kasayuran nga akong nahipos gikan sa mga sakop sa media sa Mindanao nga nitambong sa duha ka adlaw nga seminar sa US Embassy labot sa automated nga piniliay nga gipahigayon dinhi sa Sugbo:  Ang makapahibung nga pagtidlom pag-ayo sa gidaghanon sa mga insidente sa ARMM nga nahilambigit sa piniliay.

            Di ni tungod sa hugot nga seguridad nga gipatuman sa militar ug kapolisan aron paglikay sa duguon nga binaslanay tali sa mga biktima ug sa mga responsable sa masaker sa Maguindanao.  Nagduda ang mga sakop sa media nga tungod ni kay nangita pa og mga paagi ang mga politiko unsaon pagtikas ang bag-ong sistema sa piniliay.

                        -o0o-

            Nag-una ang ARMM sa automation.  Di lang kausa, ni kaduha, kon dili katulo na gyod makapahigayon og automated nga piniliay—niadtong 1996, 1998 ug 2008.  Samtang lahi ang mga makina nga ilang gigamit, ang abunda nilang kasinatian makatabang nato pagpangandam sa PCOS machines sa Mayo 10—nga una pa nato, apan ika-upat na nila.

            Nagkauyon ang mga sakop sa media nga ni-cover sa ARMM nga ang automation nakaiban sa kahigayonan pagpanikas.  Apan nipasidaan sab sila nga ang mga makina di makabadlong sa daan ug bag-o nga mga maniobra.

                        -o0o-

            Niang pipila ka na-dokumento nila nga mga insidente sa pagpanikas sa ARMM:

·        Mga sakop sa board of election inspectors (BEIs) gipanghudlat aron mosugot na lang nga pipila ra ka mga tawo ang nagbalikbalik pagbotar;

·        Gipanuburnohan ang IT technicians pagmaniobra sa mga makina nga way kasayuran ang BEIs ug watchers;

·        Mga botante gipakuyogan og mga lider nga nikupot sa ilang kamot ug maoy nagbuot unsay mga ngan sa mga piliunon nga gituslok;

·        Tiningob nga pagpanghakot sa mga botante gikan sa lagyo nga mga lalawigan, apil nang mga menor de edad, ngadto sa mga presinto nga way bisan usa nga nakaila nila;

·        Pagdili sa ilang mga kaatbang pagbutang og bisan unsang propaganda materials; ug

Makalilisang nga pagpabaha sa kuwarta pagbayad og labing menos P1,500 matag botante.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 25, 2010

                        World class lusot

 

            Pagsugod sa mga sakop sa Cebu Provincial Board pagsusi sa pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa Pamilyang Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Dakbayan sa Naga sa habagatang Sugbo, labihang pangayo og pasaylo ni Board Member Victor Maambong sa dako nilang atraso sa Sugbuanon nga mga magbubuhis.

            Niadtong higayona, nipahibawo si Maambong nga ang imbestigasyon himuon sa committee of the whole.  Sa ato pa, sila ra sab ang nangimbestigar sa ilang kaugalingon.  Kay sila mang tanan ang imbestigahunon, nisugyot si Maambong nga magtagsa-tagsa sila pagpasabot nganong ilang gipalusot ang kuwestiyonable nga transaksiyon.  Matod niya pipila nila mapasakaan gyod og kasong kriminal; samtang ang mayoriya mag-atubang og mga kasong administratiba tungod sa pagpabaya.

                        -o0o-

            Kapin sa unom ka buwan human sa kumpisal ni Maambong, nilikoy na silang tanan.  Ang pasiunang report sa komitiba nga nagduma sa imbestigasyon niabsuwelto na sa tanang hingtungdan—gikan ni Gobernador Gwen Garcia ngadto sa tanang board members—nga ilang gideklarar nga pulos way kasayuran nga ang labing dakong bahin sa yuta nga ilang napalit ilegal nga fish pond, pagatpatan ug dagat.

            Gilaw-ayan kaha nga sila ra say nag-absuwelto sa ilang kaugalingon, ang kaubanan ni Maambong nagpasalipod nang daan nganong di sila morekomendar sa pagpasaka og bisan unsang kaso:  Kay in aid of legislation rang ilang imbestigasyon; gawas nga way nipasaka og reklamo mahitungod sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Wa man diay kahay nakahunahuna pagreklamo ngadto nila, bisan sa sibaw nga reklamo sa nagpakabana nga Sugbuanon, nganong nangimbestigar pa man ang board members?  Nahadlok ko nga napawong ang ilang kadasig pagpangimbestigar dihang inanay nang nabantang nga sila ra say nagpalusot sa transaksiyon.

            Nahadlok ko nga ang kataphaw sa sangpotanan sa imbestigasyon sa provincial board malabwan lang sa buwag nga imbestigasyon nga gipasiugdahan sa buhatan ni Gobernador Garcia.  Kana kon may nahibilin pa sa ilang galamhan nga gamayng kaikog pagpahibawo unsay gidangatan sa pakisusi nga tunga sa tuig nga giatangan sa mga magbubuhis.

                        -o0o-

            May bug-at hinuon nga krus nga pas-anon ang Kapitolyo sa ilang pag-atubang sa umaabot nga Semana Santa:  Bisan unsa pay ilang depensa ug bisan unsa pa kataas sa ilang dupa, ang kinadak-ang bahin sa luna sa mga Balili nga ilang gibayran og dul-an sa P100 milyones sa siningtan sa mga Sugbuanon naa pa gihapon ilawom sa dagat nga, ubos sa balaod di mahimong mabaligya ni mapalit.

            Mao nga bisan unsa kasalikwaot, kabastos ug kadakong insulto ngadto sa mabuot nga katawhan, mangugat ang kadagkoan sa Kapitolyo nga ang transaksiyon wa makapaalkanse—hinunoa, makahatag og haom nga tam-okanan sa mga abo sa uling gikan sa mga planta sa kuryente ug world class nga lusot alang nilang Garcia, Maambong ug kaubanan nga nagdanghag lang paggasto sa dakong kuwarta nga di ila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 24, 2010

                        Kinaiyahan ang Sinugdanan

 

            Tulo ka mahinungdanon nga kalihokan ang ipahigayon karong Sabado, Marso 27:  Ang labing dako mao ang kalibotanon nga pagtimaan sa Earth Hour; ang Kapamilya Local Job Fair uban sa Kagamhanan sa Dakbayan sa Sugbo; ug ang Kapamilya Blood Donation Campaign uban sa Chong Hua Hospital.

            Ang Earth Hour pasiunhan sa nagkalainlaing kalihokan sa tibuok adlaw.  Gani, ang Aboitiz Group of Companies magpasiugda og upat ka adlaw nga kalihokan nga magsugod karong adlawa sa Persimmon Plus sa Mabolo hangtod sa pagpamawong sa suga sa alas-8:30 sa Sabado sa gabii.  Maglakip sa eco-bazaar sa organic products ug seminars pagpalambo sa kalikopan.

                        -o0o-

            Ang DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu magpasiugda sab og "Kinaiyahan ang Sinugdanan."  Sugod sa alas-5:30 sa buntag karong Sabado ang gatosan ka nagpakabana nga mga Sugbuanon manangtang sa ilegal nga campaign materials nga gilansang sa mga punoan sa kahoy ug gipapilit sa mga poste sa suga sa kinatibuk-ang langyab sa Osmena Blvd. gikan sa Kapitolyo paingon sa downtown area.

            Dayon manglakaw sila paingon sa Abellana National School diin ipahigayon ang automated voting kinsa sa presidentiables ug vice presidentiables ang labing takos nga manalipod sa kinaiyahan ug ang pagpanubag sa kadagkoan sa Comelec ug Smartmatic sa mga pangutana sa automation.  Ang labing makahuloganong bahin sa kalihokan makita sa buhi nga pagsibya sa Halad sa Kapamilya sa ABS-CBN Channel 3 gikan sa alas-7 hangtod sa alas-7:30 sa buntag.

                        -o0o-

            Mosunod dayon sa samang venue ang Kapamilya Local Job Fair nga dumalahon nilang Fidel Magno ug kaubanan sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP).  Kaliboan ka kahigayonan sa trabaho sa mosalmot nga mga kompaniya sa Dakbayan ug Lalawigan sa Sugbo ang maaplayan sa kaliboan ka mga aplikante.

            Matod ni Magno dunay daghang trabaho nga kaaplayan bisan ang mga gradwado sa high school ug ang mga wa makatapos sa kolehiyo.  Gitambagan niyang daan ang mga aplikante sa pag-andam og daghang kopya sa ilang mga dokumento.  Kay tugotan silang makaaplay sa labing daghang employers kansang panginahanglan motakdo sa ilang qualifications.

                        -o0o-

            Tibuok adlaw karong Sabado ipahigayon sab ang Kapamilya Blood Donation Campaign sa Chong Hua main lobby.  Nanghinaot mi nga di magmakauli ang mga Sugbuanon sa paghatag sa gasa sa kinabuhi.  Matod ni Dr. Eric Lasala, tagduma sa laboratory services sa Chong Hua, nasagunson ang ilang kalihokan tungod sa kadako sa kanihit sa dugo sa Sugbo.

            Gikan sa pagpanalipod sa kinaiyahan ug pagpalambo sa pangandam sa umaabot nga piniliay, ngadto sa pagtanyag og bag-ong kahigayonan sa panginabuhi ug sa pagluwas sa mga kinabuhi sa mga biktima sa katalagman ug tandugon nga mga balatian, hinaot nga makakita ka og higayon sa pagpakabana ug pagsalmot sa nagkalainlaing kalihokan karong Sabado.  Magkita ta ug daghang salamat daan, Kapamilya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 23, 2010

                        Mas sayon sa manumano

 

            Tugoti nga mosukwahi ko sa mga pasidaan nga mas lisod ang pagbotar sa labing unang nasudnon nga automated nga piniliay karong Mayo 10 kay sa nangagi nga manumano nga mga piniliay.  Sa ubos nakong tan-aw, mas sayon hinuon alang sa kinabag-an sa mga botante ang pagpili sa mosunod nga mga tagduma sa lokal ug nasudnong kagamhanan.

            Di ko molalis ni Tomas Africa, kanhi administrador sa National Statistics Office (NSO), nga moabot og unom ka milyon ka mga botante ang "functional illiterate" nga maglisod pagsuwat, pagbasa ug pag-ihap.  Apan wa tingali ko mag-inusara sa pagtuo nga mas sayon ang pag-marka sa mga lingin tungod sa mga ngan kay sa pagsuwat sa mga ngan sa ilang mga napilian.

                        -o0o-

            Nahadlok ko nga si Africa, nga mao karoy pangu sa Compact for Peaceful and Democratic Elections (Compact), ang wa mahibawo sa tinuoray nga mahitabo atol sa adlaw sa piniliay:  Magpabilin nga manumano ang pagbotar; ug mahitabo lang ang automation sa iskutenyo ug sa transmission sa sangpotanan sa piniliay.

            Maayo tingali nga pahibaw-on si Africa nga, sukwahi sa iyang kahadlok nga mas komplikado ang automation, ang mga botante di kinahanglan nga motulpok og bisan unsang button sa PCOS machines.  Ni mohatag og password o PIN.  Di gani sila kinahanglan nga mohikap.  Ang bugtong nilang kalambigitan mao ang paglawog sa balota sa makina.

                        -o0o-

            Mas lig-on ang sukaranan sa kahadlok ni Jun Lozada, star witness sa NBN-ZTE scandal nga sakop sa Compact, nga way kuptan ang botante nga kalig-onan nga nadawat ug naihap ang iyang boto.  Matod ni Lozada way electronic acknowledgment ang PCOS, sukwahi sa ATMs ug bisan sa lotto machines.

            Apan angay sab nga pahinumdoman si Lozada nga wa say resibo nga madawat ang botante sa manumano nga piniliay.  Ang konsuylo lang mao nga bisan sa automation, sama sa manumano nga piniliay, magpabilin ang mga balota.  Nga mahimong iphon pagbalik kon duna gyoy pagduda sa kaligdong sa piniliay.

                        -o0o-

            Duna pa gyod koy mas maayong balita alang ni Lozada.  Ang hard copy sa mga balota, gawas nga di tukbon ni gision sa PCOS machines, himoan pa gyod og digital copy sa duha ka luyo.  Nga mahimong laing tamdanan pagsusi may sukaranan ba ang mga pasangil nga gimaniobra ang piniliay.

            Way makakuwestiyon sa katarung nilang Africa ug Lozada.  Ni sa kamaayo sa ilang katuyoan pagpadayag sa ilang pagduda sa automated nga piniliay.  Apan nahadlok ko nga, sama sa ubang nanaway sa Comelec, wa sila magtagad pagsusi sa sistema nga ila nang gitunglo.  Nga batakan nilang obligasyon kon gusto sila nga motampo sa mga paningkamot ug pangandam sa tanang nagpakabana nga mga hut-ong sa katilingban pagtino nga ang piniliay mopatigbabaw sa tinuoray nga kabubut-on sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 22, 2010

                        Ungo sa tubig

 

            Di sila rang Cebu City Mayor Tomas Osmena ug Andrew Gotianun Jr., presidente sa Filinvest, ang nituo sa gitawag nga mga "ungo sa tubig."  Ang bantogang si Albert Einstein, kinsa bilib sa kasayuran gikan sa di matino ni kasarangang mga paagi (intuition), kumbinsido nga ang "dowser" nakabatyag sa reaksiyon sa nervous system sa mga puwersa nga wa pa mahibaw-i karon.

            Labing unang natala nga ebidensiya mao ang kinulit nga hulagway sa bungbong sa langob sa Tassili nAjjer sa Sahara niadtong 6,000 sa wa pa si Kristo nga nagpakita sa mga tawong nagsunod sa mga "dowsers" nga nangita og tubig.  Natala sang gigamit ni sa mga taga Ehipto niadtong 3,000 B.C. ug sa mga taga Israel human nakaikyas sa Ehipto niadtong 2,000 B.C.

-o0o-

            Ang mga nipalambo sa kalibotanong kalihokan sa "dowsing" o "divining" nikutlo og duha ka linya sa Bibliya pagmatuod nga nangita og tubig si Moses ginamit ang iyang sungkod:  "Imong bunalan ang bato, ug dunay moggawas nga tubig gikan ini, nga ang katawhan makainom (Exodus 17:5 6);" ug "Kupti ang sanga...ug pakigsultii ang bato...ug mohatag ni nimo og tubig (Numbers 20:9 11)."

            Laing mga bantogan nga gitumbok nga nituo sa katakos sa "dowsers" naglakip nilang Leonardo De Vinci, Robert Boyle (ang giila nga amahan sa bag-ong chemistry), Charles Richet (mananaog sa Nobel Prize sa medisina niadtong 1913), Heneral Rommel sa German Army ug Heneral George Patton sa Estados Unidos.  Kinsa gikataho nga nagpalupad og tibuok punoan sa kahoy nga willow sa Morocco aron maggamit ang mga sanga pagpangita og mga tinubdan sa tubig nga ikapuli sa mga atabay nga gibombahan sa mga Aleman.

-o0o-

            Apan ang daghang pagtuon sa "dowsing" o "divining" napakyas pagpangita og ebidensiya sa katakos pagpangita og tubig:

·        Niadtong 1948 gisuwayan ang 58 ka "dowsers" apan ang ilang katakos way kalainan sa tag-an-tag-an;

·        Laing pagtuon niadtong 1979 napakyas pagmatuod nga makatultol sila sa mga tinubdan sa tubig;

·        Labing dakong pagtuon gihimo sa Munich, Germany niadtong 1987-1988 nilang Hans-Dieter Betz ug ubang siyentipiko nagpakita nga sa 43 ka "dowsers" unom ang may talagsaong katakos pagtultol og tubig;

·        Laing pagtuon sa Kassel, Germany naglambigit og 30 ka "dowsers" nakakaplag nga way bisan usa nga makamao.

-o0o-

            Mahimong ang 80 anyos nga si Soledad "Choleng" Legaspi apil sa pipila lang ka "dowsers" nga makatultol sa mga tinubdan sa tubig.  Way makalalis nilang Osmena ug Gotianun paggasto sa ilang kuwarta pagsuhol ni Legaspi kansang pangayo gikatahong moabot og P10,000 matag adlaw.

            Apan mas makaayo alang sa tanang hingtungdan, labi na sa umaabot nga kaliwatang Sugbuanon, ang mas napamatud-an nga pagpalambo sa mga tinubdan sa tubig.  Sama sa pagpanalipod sa atong watershed areas.  Inay pasudlan sa mga higala sa mayor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 21, 2010

                Tunglo sa kagutom

 

            Duna nay kinatibuk-an nga 94 milyones ka Pilipino karong tuiga.  Mao nay banabana sa National Statistics Office (NSO) samtang nangandam sila sa paglusad og bag-ong nasudnong census sugod karong Mayo.  Segun sa United Nations, 30.5 milyones sa atong mga bata nga lima ka tuig paubos kuwang sa timbang.  Nga ang labing dakong hinungdan mao ang kagutom.

            Segun ni Asian Development Bank (ADB) Managing Director General Rajat Nag ang matag gutom nga bata, nga aron mas mabantang iyang ginganlan og "Esperanza," haw-ang ang tiyan ug aslom ang damgo sa iyang pagkatug sa kasagaran sa 1,825 ka gabii sa linghod niyang kinabuhi.

-o0o-

            Kon di maluwas si Esperanza gikan sa kagutom, mahimong di siya makatubo og tarung.  Nga maoy labing gamay nga suliran nga iyang sagubangon.  Ang kahuyang sa panglawas makahimo niya nga mas sayon nga biktima sa mga sakit nga mahimong mosangpot sa sayo niya nga kamatayon.

            Kon makasugakod si Esperanza sa labihang kagutom, hinay ang paglambo sa iyang pangutok.  Mas maglisod siya sa pagkat-on og mga katakos ug kasayuran.  Nga gikinahanglan sa iyang pagpangita og pagkaon pag-eskuyla, pagpanginabuhi ug pagtukod og pamilya.  Ug ang pagluwas ni Esperanza mahimong uwahi na.  Kay ang daotang mga epekto sa malnutrisyon mabakwi lang sa unang duha ka tuig.

-o0o-

            Si Esperanza sama natong tanan.  Nagginhawa siya sa samang molecules, gikan sa labing unang buhi nga cell nga nagsugod 40 milyones ka siglo ang nilabay, nga gihanggap karon nilang Henry Sy, Pres. Arroyo ug Manny Villar.  Pulos ta naghupot og usa ka quadrillion (may 15 ka zero) ka cells.

            Sud sa atong lawas nahitabo ang managsamang proseso nga gihulagway sa environmentalist nga si Paul Hawken:  Ang matag tawhanong cell dunay 400 ka bilyon ka molecules nga naghimo og minilyon ka kalihokan tali sa trinilyon ka atoms.  Sa usa ka pamilok, makahimo ang atong lawas og usa ka septillion (may 24 ka zero) ka kalihokan, ka-napu pil-on ang gidaghanon sa tanang bituon sa kalangitan.

-o0o-

            Kon wa pa mong kabantay, ang kinabuhi nagmugna sa kahimtang nga labing haom sa atong pagpakabuhi.  Ang labing dakong milagro sa atong pagpakabuhi matag adlaw maoy nakahimo nga mas dakong eskandalo sa masulub-ong kahimtang ni Esperanza ug sa ubang gipanggutom nga mga bata.  Ug ang pagluwas nila nahimo nga mas dako mas dinalian nato nga responsibilidad.

            Natong tanan:  Di lang sa labing adunahang molupyo sa Pilipinas nga si Sy;  di lang sa labing gamhanan nga molupyo nga si Arroyo; ug di lang sa nangangkon nga maoy labing kamao nga motapos sa katimawa nga si Villar.  Sukad sa imong pagbasa ini, labing menos 30 na ang nangamatay sa gutom.  Pasagdan ba nato nga duna pay laing Esperanza nga makabsan sa paglaom?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 19, 2010

                        Lingiw sa El Nino

 

            Ang kalapad ug kabangis sa kadaot sa El Nino sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud kalabwan lang sa pagpabaya sa mga buhatan sa kagamhanan sa dakong katalagman.  Bisan sa tiyabaw sa mga mag-uuma ug mga mangingisda sa pagkalawos na sa ilang umahan ug pagtidlom na sa ilang kita, ang mga opisyal sa kagamhanan mas ganahan lang gihapon nga mopahiyos sa suliran kay sa pagtabang sa makaluluoy nga mga biktima.

            Bisan nakakita sa footage sa Sky Patrol sa ABS-CBN Cebu sa kamaisan sa San Remegio sa amihanang Sugbo nga nangalawos sa wa pa masanggi, ang mga hingtungdan nangita lang gihapon og lutsanan:  "Normal lang nga mangalaya ang mais sa ting-init," segun sa Kapitolyo; ug "Human na ang ani," segun sa Departamento sa Agrikultura.

-o0o-

            Ang labing taas nga opisyal nga mora og nagpuyo sa iyang kaugalingon nga kalibotan, atubangan sa makalilisang nga huwaw, mao si Cebu City Mayor Tomas Osmena.  Kinsa hangtod karon padayon nga nangugat nga way kakuwang sa suplay sa tubig sa Dakbayan sa Sugbo.  Bahala na kon nagsugod na og rasyon sa tubig ang pipila ka bukirang mga barangay.

            Di na kong kasubay sa sinugdanan sa panagsungi nilang Osmena ug sa mga nanalipod sa watershed area sa dakbayan.  Apan ang pagdumot ni Osmena sa nagpakabana nga kahugpongan, sama sa Cebu Uniting for Sustainable Water (CUSW), maoy nakahilo sa iyang panghunahuna sa nagkagrabe nga kanihit sa tubig sa iyang kaugalingon nga nataran.

-o0o-

            Hagbay rang gipasidan-an ang mga Sugbuanon sa pagsud na sa dagat sa ilang tinubdan sa tab-ang nga tubig sa downtown area.  Sa bag-o pa kong sakop sa media, ang parat nga tubig niabot na sa Sanciangko sa downtown area.  Karon, gibanabana nang nilapas sa Fuente Osmena Rotunda.

Kon magpaugat si Osmena sa sayop niyang pagtuo, mahimong maparat nang tubig sa iyang pinuy-anan sa Guadalupe, o ang bisan unsang mahibilin sa barangay kon mapahigayon gyong plebisito pagbuak ini, sa higayon nga iyang anak nang si Miguel ang magtungkawo sa City Hall.

-o0o-

            Labing klarong ebidensiya sa krisis sa tubig sa Sugbo mao ang kapakyas sa Metro Cebu Water District (MCWD) pag-suplay og tubig sa mayoriya sa Sugbuanong mga konsumidor.  Wa rang kaabot sa 50% sa kabalayan sa Metro Cebu ang nahatagan og tubig sa MCWD.  Sa way paghisgot sa kabalayan nga naabot tuod sa ilang mga tubo apan mas daghang nadawat nga hangin kay sa tubig sa ilang mga gripo.

Ambot nganong wa pa laksii sa ilang prangkisa human sa daghang katuigan nga pagbudhi sa labing batakan nilang mandato.  Daghang salamat sa liderato ni Mayor Osmena.  Nga nipili pagpalabi sa pamolitika kay sa pagtubag sa panginahanglan sa tubig sa mga Sugbuanon.  Sa di pa uwahi ang tanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com