Arangkada of Leo Lastimosa for May 1, 2010

                        Higala ni Rama

 

            Dihang niduaw si James Philip Tiongko sa DYAB Abante Bisaya sayo ning semanaha, kaingon nakog magpa-interview mahitungod sa iyang kandidatura pagka konsehal sa amihanang distrito sa Dakbayan sa Sugbo.  Apan dihang niingon nga ang iyang hisgutan mao rang kawsa batok ni Cebu City Vice Mayor Michael Rama, nakumbinser ko nga lain diay og tuyo ang iyang pagdagan.

            Di mi suod ni Tiongko.  Mas nakaila ko sa iyang amahan, si Philip, dihang siya pay presidente sa Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI).  Nahibaw-an nako nga ang batan-ong Tiongko suod ni kanhi senador Sonny Osmena.  Gani, niadtong kongresista pa si Osmena sa ikatulong distrito, didto sab magkanunayan si Tiongko sa Toledo ug kasilinganang kalungsoran.

                        -o0o-

            Kumbinsido ko nga gigamit ni kanhi senador Osmena si Tiongko paglawgaw sa kandidatura ni Rama.  Kay dihang nahinabi namo siya sa Arangkada pila ka semana ang nilabay, niangkon si Osmena nga nadapit ang iyang pagtagad sa pasangil sa anak ni kanhi mayor Alvin Garcia nga si Raymond mahitungod sa giingong kalambigitan ni Rama sa usa ka gipasanginlang durugista.

            Gani, gitawgan ni Osmena ang batan-ong Garcia ug gidasig pagpadayon sa kawsa batok ni Rama.  Human sa pila ka adlaw, nilihok si Tiongko.  Nga mas agresibo kay ni Garcia—naglubos itom, gilumpong tanang taho sa pamantalaan sa pasangil ni Mayor Tomas Osmena nga nanalipod si Rama ni Tata Negro, nag-press conference ug nagprotesta atubangan sa City Hall.

                        -o0o-

            Apan bisan unsa pay motibo ni Osmena ug ni Tiongko, di angayng moulbo si Rama.  Kay tinuod man gyod siyang gipasanginlan ni Osmena.  Ug kay tinuod man gyod nga hangtod karon wa siyay klarong katin-awan sa pasangil nga gikasab-an niya pinaagi sa telepono ang mga polis nga nag-hot pursuit operation batok ni Tata Negro nga maoy hinungdan nga nakaikyas ang suspitsado.

            Ang labing epektibong sagang sa pagbanhaw nilang Osmena ug Tiongko sa karaang isyu batok ni Rama di ang pagkiha og libelo kon dili ang pagluwat og tubag nga mas tarung kay sa pagsumbalik nga nagdamgo lang ang mga namasangil niya ug nga di makapa-adik sa drugas ang pag-basketbol.

                        -o0o-

            Samang di kabuot si Margot Osmena kinsay himuon ni Rama nga iyang first lady, way makabuot niya kinsay himuong mga higala.  Way makabuot niya kinsay ikaduwa og basketbol.  Samang way makapugos niya pagputol sa ilang panaghigalaay ni Tata Negro nga, bisan sa kadaghan sa mga pasangil batok niya, wa pa makonbikto og bisan unsang kaso.

            Apan kon magsugod nag panawag sa mga polis atol sa ilang mga operasyon, tungod lang kay iyang mga higala ang maapiki, lain na nang istoryaha.  Way balaod nga malapas kon makighuguy-hugoy bisan sa labing gikaintapang mga sakop sa katilingban.  Apan kon gamiton nang gahom pagbaraw sa pagpatuman sa balaod, di lang protesta ang angay niya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 30, 2010

                        Mas sayon pagtikas

 

            Karong gibasura na sa Comelec ang giawhag nga parallel manual count, ang nagpakabana nga mga pundok nga nagduda sa kakasaligan sa PCOS machines angayng motabang na pagtapak sa mga buslot sa labing unang nasudnong automated nga piniliay karong Mayo 10.  Hinaot nga ang nahibiling mga adlaw gamiton pagpaningkamot nga di matinuod ang ilang mga kahadlok.  Inay pagpanghudlat nga mapakyas ang piniliay.

            May sukaranang Comelec pagsalikway sa manumanong iskutenyo.  Salamat sa election officers ug mga eksperto, ang Comelec maoy labing nahibawo nga ang manumanong ihap mas daling tikason.  Mas kasaligan ang Comelec kay sa mga pundok nga nagtamod lang sa papel, wa ganing kakita unsa kahasol ang binuntagay nga manumanong pag-kahun-kahon sa mga presinto tungod sa way kinutobang lalis kinsay gipili sa mga botante.

                        -o0o-

            Nabantang ang kahaguka sa sukaranan sa mga awhag sa nagkalainlaing mga pundok sa parallel manual count dihang ang mga tigpasiugda nagpatuyang na lang pag-usab-usab sa mga kundisyon nga ilang gipahamtang:

·        Sa sinugdanan, 100% gyod nga manumano nga ihap sa tanang lokal ug nasudnon nga mga katungdanan ang ilang giawhag;

·        Nakamatngon tingali sa ka-imposible sa ilang gipangayo, ang mga boto na lang sa presidente, bise presidente, gobernador, bise gobernador ug mayor na lang ang ilang ipa-ihap og manumano; ug

·        Dihang nakumbinser nga maabtan og siyam-siyam una maproklamar ang mga mananaog kon uyonan ang ilang awhag, nisugyot nga ang mga boto na lang sa presidente ang iphon.

                        -o0o-

            Wa pa hinuon mahugno ang kalibotan alang sa mga pundok nga kumbinsidong maniobrahon gyong sangpotanan sa piniliay pinaagi sa PCOS machines ug sa digital transmission sa mga boto gikan sa mga presinto ngadto sa servers sa Comelec, politikanhong mga partido, citizens arm ug Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas.

            Ang balaod sa automation nagmando nga ipahigayon ang random manual audit sa usa ka presinto matag distrito.  Ang Comelec nipausbaw sa himoan sa audit ngadto sa lima ka presinto matag distrito.  Nga unya pa ilhon sa alas-3 sa hapon sa adlaw sa piniliay.  Ug ang manumanong ihap himuon sa bag-ong board of election inspectors nga way labot sa pagduma sa mapiliang mga presinto.

                        -o0o-

            Bisan ang random manual audit mahimo hinuong dudahan.  Ang nagpakabana nga mga pundok di mabasol kon motumbok sa masulub-ong kasaysayan sa Comelec nga nalutsan sa dagdag-bawas ug ubang nangaging mga maniobra.  Labi na nga nipasidaan si Defense Secretary Norberto Gonzales nga gisuburnohan na sa labing menos duha ka piliunon pagka presidente ang mga opisyal sa Comelec.

            Wa tinuoy dag-anan ang PCOS machines kon nasuburnohan nang taga Comelec ug kon tinuod nga kakonsabo na sila sa banggiitan nga mga tiglubag sa piniliay.  Apan mahimong mas sayon pa gyod ang pagmaniobra kon manumano ang iskutenyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 29, 2010

                        Yagaw nga holiday

 

            Haskang paita sa Malakanyang.  Hasta sa pagpahibawo sa holidays wa na magkadimao.  Si Labor Secretary Marianito Roque maoy labing uwahing nabiktima sa nagkatibuwaag nang burukrasya sa palasyo.  Hangtod gahapon sa udto, si Roque niinsistir nga di ibalhin ang holiday sa Mayo 1, nga natunong sa adlawng Sabado.  Matod niya exempted ang Labor Day sa Proclamation 1841 nga nagmando pagbalhin sa tanang holidays ngadto sa labing duol nga Lunes aron makapahimus ang katawhan sa mas taas nga weekends.

            Apan dayong ala-una gahapon sa hapon, gisupo si Roque ni Executive Secretary Leandro Mendoza.  Kinsa nipahibawo nga ang holiday sa Mayo 1 gibalhin ngadto sa Lunes, Mayo 3.

                        -o0o-

            Di pa man hinuon uwahi.  Lahi sa nangaging mga higayon sa kalit-kalit nga pag-usab-usab sa holidays nga ang pahibawo gihimo sa bisperas na.  Gani, ang daghang nalipay sa pagbalhin sa holiday makalatid pa sa ilang mga lakaw ug ubang kalihokan pagpahimus sa tulo ka adlaw nga weekend.

            Wa untay problema kon di pa tungod ni Roque.  Nga gihimong kiko sa iyang kaugalingong amo.  Kinsa nipasalig nga di siya manginlabot sa politika kay igahin ang kataposang mga adlaw sa iyang pamunoan sa epektibong pagduma sa nasud.  Apan kon sa yanong pagtakda sa holidays di magkadimao, may sukaranan ang pagduda nga mas natingob ang iyang panghunahuna lapas sa kinutoban sa iyang termino sa udtong tutok sa Hunyo 30.

                        -o0o-

            Wa pa gani kahibawo si Roque unsay nakaigo niya, gibahaan ang iyang buhatan sa mga pangutana.  Di na ba madoble ang suholan sa mga motrabaho karong Sabado, Mayo 1?  Ordinaryo na ba lang nga adlawng tingtrabaho ang Adlaw sa Pamuo?   Pila may patong sa suholan sa mga motrabaho karong Lunes—100% nga maoy angayng madawat sa regular holidays; o 30% lang sa special holidays?

            Laing pangutana nga wa pa matubag sa buhatan ni Roque hangtod sa akong pagsuwat ini:  May suholan bang madawat ang kaswal nga mga kawani karong Mayo 3?  O maigo na sab sila sa madaugdaugon nga no-work-no-pay policy?

                        -o0o-

            Ang pag-usab-usab sa holidays, ug ang pagbalhin pa gyod sa inusab nang holidays, maoy usa sa nangalisbong kabilin sa pamunoang Arroyo.  Daghang naggusbat nga mga laraw sa mga buhatan sa kagamhanan ug sa pribadong sektor tungod sa iyang gipanghambog nga holiday economics.

            Angay siyang pahinumdoman nga ang holiday economics magpus lang kon may kuwarta ang katawhan nga ika-biyahe ug ikapamalit.  Apan salamat sa iyang paglansang sa minimum nga suholan, hunahuna ray nagdako sa katawhan sa paglangyaw sa laing mga dapit ug pagpamalit sa mga panginahanglan alang sa mga lulinghayaw.  Sagdi lang, may konsuylo man.  Kon tumanon ni Arroyo nga di niya lubagong piniliay aron kalugwayang iyang termino, mahimong nasudnong holiday ang pagsaulog sa katawhang mahuwasan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 28, 2010

                        Bag-ong balota

 

            Mas maayo gihapon nga modagkot og kandila.  Kay sa pagtunglo sa kangitngit.  Mao ni angayng hinumdoman sa nagpakabana nga mga sektor sa katilingban nga nagsige og pasidaan nga tikason ang umaabot nga piniliay.  Nga ang labing unang nasudnong automated nga piniliay mosabotahe sa kabubut-on sa katawhan ug mosangpot sa lapad nga kaguliyang.

            Kon hangtod karon nagduda sila sa automation, uwahi nang tanan.  Kaniadto pa untang nikisikisi dihang gituki pa sa Kongreso ang balaod sa automation.  Kaniadto unta sa wa pa masubasta ang P7.2 bilyones nga kontrata nga nadaog sa Smartmatic.  Kaniadto unta nga duna pay igong panahon ang Comelec sa pagpangandam sa hingpit nga manumano nga piniliay.

                        -o0o-

            Laing nagpuyo pa sa langob hangtod karon mao si Cebu City Vice Mayor Michael Rama.  Kinsa nipasidaan nga di pa andam ang mga botante sa 28 ka pulgada nga balota nga gamiton sa umaabot nga piniliay.  Nabalaka si Rama nga ang mga botante nga ubos og edukasyon ug hamtong nag pangedaron maglisod sa pagbotar ginamit ang bag-ong balota.

            May balita kong Rama.  Ang mga botante mas utokan pa niya.  Sa nasudnong survey sa Social Weather Stations (SWS) sa niaging tuig, nakaplagan nga dul-an sa 90% sa mga botante andam na ug mas sayonan pa gani sa pag-shade, inay pagsuwat, sa mga ngan sa mga kandidato nga ilang mapilian.

                        -o0o-

            Gitumbok sa mga napangutana sa SWS ang pasulit nga ilang nakuha sa mga tinun-an pa sila ug sa mga transaksiyon sa mga bangko ug ubang mga buhatan karong dagko na sila.  Apil sa ilang gitumbok nga nakapaandam nila sa bag-ong balota mao ang, ug nahadlok kong nataligam-an lang ning Rama, National College Entrance Examination (NCEE).

            Karong gisugdan na sa Comelec ang pag-apud-apod sa Voter Information Sheets, nga gipatik nila isip tinuod gyod nga sample ballots, mapamatud-an sa mga botante nga way sukaranan ang kahadlok sa mga politiko samang Rama.  Mas maayo pa nga inay manghadlok gamiton ni Rama ang makinarya sa BOPK pagtabang pag-edukar sa mga botante.

                        -o0o-

            Ambot moinsistir ba gihapon si Rama nga mas lisod ang pag-shade kay wa pagsuwat sa iyang ngan sa balota.  Katabangan niyang mga botante kon mas ipabansiwag sa iyang campaign materials ang iyang apelyido ("Rama") kay sa iyang angga ("Mike") ug pahinumdoman sila nga "8" ang iyang numero, gitaliwad-an nilang "Osmena, John Henry Renner Sonny" ug "Saavedra, Crisologo Vazquez Cris."

            Mas maayo tingaling, inay initan ang bag-ong balota, papahuwayon sa hingpit ni Rama ang mga pasangil nga naglambigit niya sa gidudahang durugista sa Sugbo.  Way motuo sa gibanhawng pasangil nga gipaukyab sa iyang mga kaatbang.  Apan iyang obligasyon ang pagpatin-aw sa mga Sugbuanon, di lang nilang Mayor Tomas Osmena ug mga konsehal atol sa tinak-opang tigom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 27, 2010

                        Kahasol sa manumano

 

            Ang pag-awhag sa pipila ka nagpakabana nga mga pundok paghimo og manumano nga ihap dungan sa automated nga iskutenyo sa PCOS machines gitumong sa pagtino sa kaligdong sa umaabot nga piniliay.  Apan nahadlok ko nga mosangpot hinuon ni sa kalangay, kalibog ug kaguliyang.

            Nanukad ang sibaw nga awhag alang sa parallel manual count sa kabalaka nga ang PCOS machines mahimong maniobrahon ug ang kadagkoan sa Comelec way igong katakos kay wa pay kasinatian sa automation.  Nahadlok hinuon ko nga ang ilang dakong kahadlok sa bag-ong paagi sa piniliay makapahitumpawak di lang nila kon dili sa tibuok nasud ug sa tanang katawhan sa karaang sistema nga napamatud-an sud na sukad pa sa atong katiguwangan nga di kasaligan.

                        -o0o-

            Mao ni ang nag-una nilang mga kahadlok sa PCOS machines:

·        Nga mopalyar ang mga makina tungod sa kainit ug kaabog sa mga tulonghaan nga mahimutangan sa mga presinto;

·        Nga ang kadagkoan sa Comelec ug Smartmatic mahimong makigkonsabo sa mga tikasan pagmaniobra sa mga makina aron kapasiugdahan ang "digital dagdag-bawas;"

·        Nga di makita sa mga botante kon nabasa ug naihap ba gyod sa PCOS machines ang ilang mga boto;

·        Nga ang kakuwang sa suplay sa kuryente mahimong makapabulilyaso sa piniliay sa adlaw ug sa iskutenyo inigka gabii; ug

·        Nga ang PCOS machines mahimong piyestahan sa hackers aron paglubag sa sangpotanan sa piniliay.

                        -o0o-

            Ambot nakalimot ba kaha o wa lang gyod motuo sa gisigehan nag balikbalik nga katin-awan sa ilang mga pagduda:

·        Nga kon mopalyar man gyod ang PCOS machines, may reserbang mga makina nga andam nga ikapuli;

·        Nga ang tanang politikanhong partido may kopya sa source code nga gitipigan karon sa vault sa BSP ug busa mabantayan gyod ang bisan unsang maniobra;

·        Nga di mahimong resibohan ang mga botante tungod sa kataas sa listahan sa mga piliunon, gawas nga di sang kakita ang mga botante nabasa bang ilang mga balota bisan sa manumano nga piniliay; ug

·        Nga ang PCOS machines may mga baterya nga molahutay og 16 oras.

                        -o0o-

            Nakalimtan sa nagpakabana nga mga pundok nga kon unsa kadako ang ilang pagduda sa PCOS mas lapad pang mga sukaranan sa hagbay rang napamatud-an nga pagduda sa kaligdong sa manumano nga piniliay.  Laing nakalimtan nila mao ang ka-imposible sa pag-iskutenyo sa mga boto sa gi-cluster nga mga presinto.

            Naabtan ang board of election inspectors (BEIs) og kapin sa 24 oras sa pag-ihap sa mga boto sa manumano nga piniliay nga duna lay labing daghan 150 ka botante matag presinto.  Pila man ka adlaw ang gikinahanglan pagbasa sa mga balota sa hangtod 1,000 ka botante matag presinto?  Nga luwas tuod gikan sa hackers apan puno sa duka ug paglangay-langay sa mga abogado sa mga kandidato?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 26, 2010

                        Marcos sa Senado?

 

            Andam na bang mga Pilipinhon pagpalingkod og usa ka Marcos sa Senado?  Kon tuohan ang surveys sa SWS ug Pulse Asia, seguro nang modaog si Kongresista Ferdinand "Bongbong" Marcos pagka senador karong Mayo 10.  Nahimutang siya gikan sa ikawalo ngadto sa ikanapu nga luna sa labing uwahing surveys niadtong Marso.

            Kon tuohan sab ang mga nangampanya alang ni Marcos dinhi sa Sugbo ug Kabisay-an, daghang nahinangop sa iyang kandidatura.  Usa sa iyang labing suod ug sinaligang higala, si Komentarista Choy Torralba sa DYRF, nitandi sa iyang popularidad ngadto sa kahumot ni Senador Loren Legarda sa iyang pagpanghawod sa piniliay sa Senado niadtong 1998.

-o0o-

            Sa pagduaw ni Marcos sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, managlahi ang mga reaksiyon nga iyang nadawat gikan sa mga tigpaminaw.  May mga nidayeg sa kalantip sa iyang salabotan ug sa kamakiangayon sa iyang mga sugyot pagsulbad sa mga suliran sa ilegal nga drugas ug kakabos ug sa pagpalambo sa agrikultura ug sa turismo.  May nisugyot gani nga mas haom siya sa Malakanyang.

            Apan may pipila sab nga nisalikway sa iyang bansagon.  Gibunyagan nila nga dakong pagpangahas ang iyang pagpapili sa Senado bisan padayon pang gitunglo ang iyang amahan, si kanhi presidente Ferdinand Marcos, tungod sa lapad nga pangurakot ug pagpangyatak sa tawhanong katungod sa iyang 14 ka tuig nga diktadura gikan sa 1972 ngadto sa 1986.  Gani, may nanawag nga naghilak nga nitug-an nga nagbukal ang iyang dugo pagkabati niyang Marcos.

-o0o-

            Di ni maoy unang pagsuway ni Marcos pagsud sa nasudnong politika.  Nidagan siya apan napilde pagka senador niadtong 1995.  Iyang igsuon, si Imee Marcos, naglaraw sab unta apan nibakwi sa iyang kandidatura pagka senador niadtong 2007.  Giangkon sa mga Marcos nga di pa andam ang katawhang Pilipinhon pagdawat nila niadtong mga tuiga.

            Karon wa nang kabatyag si Bongbong nga dakong palas-unon ang ilang bansagon.  Gani nakahatag pa nig bentaha niya.  Kay lahi sa iyang kaubanang mga piliunon, di na siya kinahanglan nga magpaila sa iyang kaugalingon.  Napalambo sang iyang kampanya sa wa pa makalimot nga mga higala sa iyang amahan.

-o0o-

            May tigpaminawng nangutana unsay mahitabo kon modaog siya ug si Senador Noynoy Aquino.  Matod ni Bongbong di angayng tubagon ang pangutana kay seguro siyang makadaog ang ilang kandidato sa Partido Nacionalista nga si Senador Manny Villar.  Apan gitubag gihapon niya:  Makatrabaho siya uban ni bisan kinsang presidente.

            Sundon ba niyang mga tunob sa iyang amahan?  Niangkon siyang nasunod ang pamatasan sa iyang amahan apan lahi nang pamolitika karon aron gamitan sa mga paagi sa kapin na sa 50 ka tuig ang nilabay.  Gipuypoy niyang kahadlok sa bag-ong diktadura.  Apan giangkon nga iyang amahan ang nagtukod sa unang taytayan sa Mandaue ug Mactan, sa tugpahanan sa Mactan ug sa economic zones.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 25, 2010

                        Text ug Internet

 

            Kon duna kay cellular phone, wa na kay rason nga mauwahi sa labing mahinungdanong mga balita.  Ang labing dagkong news organizations sa nasud nagtanyag og mobile subscriptions sa ilang breaking stories.  Makuha nimong syntax pag-subscribe sa ilang websites.  P2.50 matag text ang kasagaran nga bayranan.  Magpada sila og duha ngadto sa tulo ka hugpong sa mga balita matag adlaw.

            Apan kon sama ka nako nga tihik, niay libre.  Kami sa DYAB Abante Bisaya nagpahimus sa unlimited nga text messaging sa Sun Cellular aron makapada og libre nga news updates ngadto sa suki namong mga tigpaminaw (sa ato pa, Sun subscribers lang una ang makadawat).  Kon gusto kang mosuway, palihug ipada lang ang imong tinuod nga ngan (di namo apilon ang mga alyas) sa 09228227133.  Pahibaw-a sab mi kon ganahan ka og NBA updates karong nagsugod nang playoffs.

-o0o-

            Hinaot nga ang binalitaay di lang gikan namo sa tanang higayon.  Hinaot nga di sab ka managana paghatag namo sa mga panghitabo nga imong masugatan matag adlaw sa imong pag-adto ug pagpauli gikan ug ngadto sa imong trabahoan, tulonghaan ug pinuy-anan.  Kon may makit-an ka, simbako nga aksidente sa dan, o sunog, o krimen, o pangabuso, palihug i-text dayon mi sa samang numero sa ibabaw.  Kon dako ug dinalian gyod kaayo ang imong balita, mahimo gani nga tawgon ka namo ug patingugon gyod sa kahanginan.

            Kinsay nag-ingon nga kutob ra ka sa pagbalita?  Mahimo kang mopadangat sa imong opinion, o mga sugyot, o mga reklamo, o birthday greetings, o public service announcements sa bisan asa sa among mga tulomanon 24 oras matag adlaw gikan sa Lunes hangtod sa Dominggo.

-o0o-

            Kon may access ka sa internet, wa na kay rason nga di manginlabot.  Mas daghang mga paagi nga makapadangat ka sa imong mensahe.  Kasagaran sa media organizations nipalambo na sa ilang presensiya sa internet di lang sa kahadlok nga mabiyaan sila sa panahon kon dili, ug labi na, aron pagpalambo sa ilang kalambigitan sa mga tigbasa, tigtan-aw ug tigpaminaw.

            Pipila na lang nila ang wa pa kamatngon sa panginahanglan pagbutang og chat boxes sa ilang websites.  Ug, mas mahinungdanon ni, pagbasa ug pag-atiman sa mga mensahe nga ilang nadawat.

-o0o-

            Kuhaa ang email address sa imong kinaham nga mga maglilindog ug mga magsisibya ug pahibaw-a sila sa imong reaksiyon sa ilang mga baruganan.  Kon mabutang na sa imong address book, mahibaw-an sab nimo kon online ba sila sa Yahoo Messenger, Google Talk, o Facebook.  Busa mas paspas pa nimo silang ikasulti.

            Makapabati ka nila sa imong tingog pinaagi sa instant messaging.  Makatawag ka nila sa mga hulagway nga imong na-upload sa FB pinaagi sa pag-tag nila.  Ug makapahibawo sa imong video nga na-upload sa YouTube pinaagi sa pag-email nila sa link.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 24, 2010

                        Kaso sa Vatican

 

            Sa di pa mangahas ang kadagkoan sa Simbahang Katoliko sa Sugbo sa pagtabon sa mosunod nga mga eskandalo sa ilang kaparian, maayong ilang panaminan kining di malalis nga timaan sa umaabot—di na mangiyugpos ni magpakahilom lang ang mga biktima sa pangabuso sa mga pari.  Ang pagsulbong sa kalibotanong pagtunglo sa pagtago sa simbahan sa linuog nga mga krimen nga nahimo sa pipila ka kaparian, nga klarong nakapatay-og sa institusyon karong bag-o, nisangpot sa daw di katuohan nga panghitabo:

            Gikiha sa usa ka nangangkon nga biktima sa pagpanlugos sa pari sa Estados Unidos ang Santo Papa, Benedict XVI.  Nga gipasanginlang nitabang pagtago sa krimen.  Giawhag sa kihante ang hukmanan sa pagpugos sa Vatican pagbutyag sa mga dokumento sa tanang mga pari nga nahilambigit sa tanang nangagi nga mga eskandalo.

                        -o0o-

            Ang kihante nangangkon nga bata pa nga tinun-an sa St. John's School for the Deaf sa Wisconsin dihang gilugos ni Padre Lawrence Murphy.  Niangkon ang Vatican sa mga pangabuso ni Murphy ug nangayo og pasaylo sa iyang mga biktima.

            Segun sa kihante nahibawo ang Vatican sa lapad nga suliran sa pangabuso sa mga pari batok sa kabataan sud na gatosan ka katuigan.  Apan way gihimo.  Mao nga gawas nga nagpadayon nisamot pa gyod ang pagpangabuso.  Ginganlan sa kaso ang Santo Papa kay iyang gimbuhaton ang pagsubli sa mga kaso sa pangabuso dihang Cardinal Joseph Ratzinger pa siya.  Gipasanginlan siya nga nitugot nga magpabilin ang mga pari sa mga simbahan bisan sa kalig-on sa mga ebidensiya batok nila.

                        -o0o-

            Ang Survivors Network of those Abused by Priests (SNAP) nibanabana nga niabot og 4,000 ka kaso sa pangabuso sa kaparian ug mga kawani sa simbahan ang naimbestigar sa Vatican.  Ang namatay na nga si Padre Murphy gipasanginlan nga nakapahimus og hangtod sa 200 ka batang lalaki.

            Usa sa mga biktima nga niatubang sa media niluwat og pamahayag pinaagi sa sign language:  "Mahimong nakawat ni Padre Murphy ang among lawas, apan ang mga cardinal, mga arsobispo ug ang Santo Papa maoy nikawat sa among mga tingog."    Apan si Federico Lombardi, tigpamaba sa Vatican, niingon nga gigamit ang kaso paglusad og mas lapad nga pakauwaw sa simbahan.

                        -o0o-

            Kon nagtuo ang kadagkoan sa Artsidyosesis sa Sugbo nga katagoan nila hangtod sa hangtod ang ilang mga pari nga nanglugos, nangabit og mga babayeng minyo, nag-solemnize sa ilang kaugalingong kasal ug nagpatuyang pagpaanak sa inosenteng mga sakop sa ilang parokya, nasayop sila.

            May mga diyosesis na sa Amerika ug Uropa nga nabangkarota tungod sa kadagko sa danyos nga ilang nabayad sa mga biktima ug sa pagkahanaw sa pagsalig sa ilang mga parokyano.  Paabuton pa ba nilang mahitabo sab ni dinhi sa ato sa di magsugod paggakos pagbalik sa kamatuoran?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 22, 2010

                        Pangobra de Honor

 

            Ang bisan unsang pagduda sa katakos ni Gobernador Gwen Garcia pagbarug sa iyang nahinaykan nga pagpaluyo ni Gibo Teodoro napapas dihang nagkatapok sa Sugbo ang 52 niya ka kaubanang mga gobernador gikan sa nagkalainlaing bahin sa nasud.  Ang presensiya sa mga gobernador dinhi sa adlaw sa motorkada ug upat ka rallies ni Senador Manny Villar sa upat ka mga dakbayan sa Sugbo maoy pagmatuod nga di haw-ang ang panganti ni Garcia nga mokatkat sa tanang entablado aron pagtunglo ni Villar.

            Napamatud-an sab sa talagsaong salida sa puwersa sa Lakas-Kampi-CMD nga si Garcia gipaluyohan sa mas dagkong mga haligi sa administrasyon, bisan unsa pa kakasamtangan, sa pagpabiling buhi sa kandidatura ni Teodoro.

                        -o0o-

            Mas daghan ang mga gobernador nga natapok ni Garcia dinhi kon itandi sa mga gobernador nga natigom ni Albay Gobernador Joey Salceda sa wa pa siya motapon ngadtong Senador Noynoy Aquino sa niaging semana.  Wa hinuoy kahulogan ang numero kay napamatud-an sa kaso sang Salceda unsa kadali ang pagbalitok sa kadagkoan sa Lakas-Kampi-CMD bisan kapila na nagbalikbalik og pirma sa daghan na uyamot nga mga manifesto alang ni Gibo.

            Nilampos ba si Garcia pagpagawas sa kuwarta sa administrasyon nga sud na sa dugayng panahon nga gihikaw gikan sa mga gobernador ug ubang mga haligi sa partido?  Molahutay ba gyong suporta hangtod sa piniliay?  O hangtod mabantang nga di na gyod mahaw-as si Gibo gikan sa pagpangiwit?

                        -o0o-

            Nakapasamot sa pagpaukyab sa salida ang panag-unay sa mga sakop sa pamilyang Gobernador Garcia.  Labi na karong nitingog na si Byron pagsukwahi sa iyang maguwang.  Kahibudngan hinuon nga kon unsa kamasuk-anon ang mga pamahayag ni Garcia batok ni Villar, mao sab siya kahilom paghapuhap ni GSIS Pres. ug Gen. Manager Winston Garcia, nga gitumbok sa mga mayor nga maoy nanghaylo nilag kuwarta aron mopaluyong Villar.

            Matinud-anon ba gyod silang nag-away?  O nahimangod lang si Gwen nga nakig-indig na niya si Winston?  Ug nganong mora man lang kiko ang ubang mga sakop sa pamilya nga gibirabira sa mas tabian nilang mga kadugo?

                        -o0o-

            May sukaranan sab ang pagkuwestiyon sa "palabra de honor" ni Gobernador Garcia sa hingpit nga pagmatinud-anon sa Lakas-Kampi-CMD.  Kay di ba siyay labing unang nibasura sa runningmate ni Teodoro nga si Edu Manzano?  Di ba siyay way pupanagana nga namunit sa mga piliunon pagka senador sa nagkalainlaing mga partido?

            Kon di para sa Lakas-Kampi-CMD, para ni kinsa man diay ang "palabra de honor" ni Garcia?  May sukaranan bang pagduda nga ang personal nga mga interes rang Garcia maoy labing mahinungdanon alang niya?  Bisan unsa pa, wa siyay katungod nga mogawong sa iyang mga sakop.  Nga nalingaw sa ilang kaugalingon nga "pangobra de honor."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 21, 2010

                        Kriminal nga nagsotana

 

            Ang ordinasyon ni Padre Joseph Skelton sa diyosesis sa Bohol niadtong 2001, bisan nakonbikto na samtang seminarista pa sa kasong pagpanlugos sa 15 anyos nga batang lalaki sud mismo sa seminaryo sa Detroit, Michigan niadtong 1988, nipabantang sa dagkong buslot sa mga lagda sa Simbahang Katoliko:

·        Nganong gi-ordinahan man siya ni Obispo Leopoldo Tumulak sa Tagbilaran sa way pagsusi diing seminaryoha siya gikan ug unsay nahitabo sa iyang gigikanan?;

·        Unsa man diay kabalaanon ang ordinasyon sa kaparian kon mahimo lang nga linglahon ang kadagkoan sa simbahan og kriminal nga nagpabaga pagtago sa iyang kagahapon?; ug

·        Nganong wa man lay gihimo ang kadagkoan sa simbahan bisan nahibawo na nga maayo niyang pagka-syut sa bolsa ni Padre Skelton?

                        -o0o-

            Si Tumulak, nga obispo na karon sa militar, niangkon nga dihang iyang gi-ordinahan si Skelton nakadawat na siya sa mga pasangil nga bayot ang langyaw.  Apan gipadayon gihapon niyang ordinasyon kay way ebidensiya nga napakita nga nanghilabot siya og mga bata ug way mga biktima nga nibarug.  Nipasabot si Tumulak nga kon nahibaw-an pa niya ang pagka konbikto ni Skelton gikanselar unta niya ang ordinasyon.

            Ang bugtong nahibaw-an ni Tumulak mao nga seminarista si Skelton ubos sa pagduma ni anhing Obispo Felix Sanchez Zafra, ang ikatulong obispo sa Tagbilaran niadtong higayona.  Kinsa maoy nipahibawo niya nga si Skelton kanhi sakop sa religious congregration ug nga ganahan gyod nga mag-pari.  Wa nang kahibawo si Tumulak giunsa pag-ilad ni Skelton si Zafra.

                        -o0o-

            Ang pag-angkon ni Skelton sa kasong pagpanlugos di maoy bugtong kaso batok niya.  Sa buwag nga kasong sibil, gipasanginlan sab siya sa laing lalaki nga gilugos siya sa nagpangedaron pa og 14.  Ang kaso naareglo human nibayad si Skelton og $125,000 sa biktima.

            Ang Artsidyosesis sa Detroit naalarma pagkahibawo sa ordinasyon ni Skelton.  Maong nagpada sila og suwat niadtong 2003 nga nagpahibawo sa Diyosesis sa Tagbilaran sa pagka konbikto ni Skelton.  Apan niinsistir si Tumulak nga wa siyay suwat nga nadawat.  Ug bisan nakadawat pa, uwahi nang tanan.

                        -o0o-

            Managlahi ang baruganan sa kadagkoan sa simbahan human niulbo ang eskandalo ni Skelton.  May mga obispo nga niawhag nga hukasan sa iyang sotana si Skelton.  Si CBCP President Nereo Odchimar nipasabot nga ang pangabuso sa mga bata ubos sa special instructions "de gravioribus delictis" (sa mas grabeng mga krimen) nga mahusay lang sa Congregation of the Clergy sa Vatican City.

            Ang puli ni Tumulak, si Obispo Leonardo Medroso sa Tagbilaran, niingon nga angayng pasayluon si Skelton.  Ang kura paruko sa Calape, Bohol, Padre Aurelio Luzon Jr., nga maoy labaw ni Skelton, niingon nga ibalhin lang ang langyawng pari.  Apan lain ang hinungdan:  Kay naglisod si Skelton sa pagwali og Binisaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 20, 2010

                        Guba si Gibo

 

            Sa pagpasabot ni Kongresista Nerissa Soon-Ruiz sa iyang pagbiya sa Lakas-Kampi-CMD, gipalili mi niya sa posibleng mga hinungdan sa pagkahugno sa gamhanang partido sa administrasyon:

·        Ang pagbanos ni Gibo Teodoro sa partido nisalikway nilang orihinal nga mga haligi sa partido;

·        Di kamao si Teodoro nga mopasabot sa iyang mga desisyon ngadto sa mga sakop sa partido; ug

·        Bisan free zone untang Opon, kay pulos man administrasyon silang Mayor Arturo Radaza ug iyang banang si DILG Undersecretary Lito Ruiz, gipangunayang Teodoro paghatod ang certificates of nomination sa mga Radaza.

                        -o0o-

            Gidasonan sang Ruiz ang mga pasangil nga nagkayamukat ang kampanya ni Teodoro kay gilaktawan ang makinarya sa Lakas.  Samang House Speaker Prospero Nograles nga nagmata lag buntag sa mga kampanya ni Teodoro sa Davao, wa sab pahibaw-a si Ruiz sa mga lakaw ni Teodoro sa Sugbo.

            Kausa, nakugang na lang si Ruiz dihang gipangutana sa iyang higala nganong wa pakita sa pangampanya ni Teodoro sa mall sa Mandaue.  Nagdalidali siyag kaligo kay gikan pang nanglamano sa kabalayan aron maabtan pa si Teodoro.  Kinsa iyang gisukmatan nganong wa kapahibawo nga siya man untay bise presidente sa partido.  Igo lang nipasabot si Teodoro nga dinalian ang kalihokan.

                        -o0o-

            Gawas nga wa silay nadawat nga kuwarta gikan sa partido, nagkapuliki pa gyod silang Ruiz pagpangita og campaign materials alang ni Teodoro ug sa ubang nasudnong mga piliunon.  Gawas nga silay nanawag sa kaulohan, sila pa gyoy gipabayad sa plitehan sa shipping sa kargamento.  Samang reklamo ang iyang nadawat gikan sa iyang kaubanan sa Bohol ug kasilinganang mga lalawigan.

            Si Mandaue City Vice Mayor Carlo Fortuna, running mate ni Ruiz, nitug-an og laing timaan sa kaluya sa kampanya ni Teodoro, nga iyang nabantayan human sa tulo ka higayon nga pagbalikbalik sa Metro Manila:  Ang iyang buhatan sa Mandaue City Hall mas alegre pa kay sa nasudnong headquarters sa Lakas.

                        -o0o-

            Unsa may nahitabo?  Nagpiyong ba diay si Gibo nga niambak nga wa kahibawo nga gahong diay ang tugpahan?  Gibukubuko ba gyong tinuod sa kadagkoan sa partido human napakyas pagbawi sa iyang pagpangiwit?  Gigabaan ba lang sa iyang aroganteng pagtuo nga iyang kalaktawan ang banggiitan nga mga trapo sa administrasyon?

            Silang Ruiz ug Fortuna wa sab kahibawo unsay tinuod nga nahitabo.  Bisan si Pres. Arroyo nagdumili pagpasabot nila.  Apan nagkauyon silang duha nga ang pagkanaog ni Teodoro isip tsirman sa Lakas-Kampi-CMD nakapasamot inay makasulbad sa suliran.  Mas dakong suliran ang ilang nasugatan sa ilang pagpangampanya sa kabaranggayan.  Sa paghisgot nila niadto sa ngan ni Teodoro, nagnganga lang ang mga botante.  Apan dihang si Senador Manny Villar nay ilang gikampanyahan, namakpak pag-ayo ang mga dagko ug nag-ilogay sa pagpanganta ang mga bata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2010

                        Bandwagon sa balitok?

 

            Gipaabot nga magbaha karong semanaha ang mga mayor sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan pagbiya sa Lakas-Kampi-CMD ug pagbalhin ngadto sa Partido Nacionalista.  Ang mga mayor gikatahong nagpaabot na lang nga moggawas ang resulta sa bag-ong surveys nga magpakita nga iwit lang gihapon si kanhi defense secretary Gibo Teodoro tulo ka semana na lang sa di pang piniliay aron himuong sukaranan pagtakli sa ilang pagpaluyo ngadtong Senador Manny Villar.

            Masaligon ang mga dumadapig ni Villar nga ang sunudsunod nga pagbalitok sa lokal nga mga opisyal mopasulbong pag-ayo sa kandidatura ni Villar .  Ug sa kataposan maapsan na gyod nila si Senador Noynoy Aquino dayong piniliay sa Mayo 10.

-o0o-

            Ang kampo ni Aquino nangandam na sang daan pagsagang sa posibleng pagsulbong sa suporta ni Villar ug nihimo sa ilang kaugalingong pagawal:

·        Gipahibawo ni Aquino nga makugang ang nasud sa higanteng politiko nga mopaluyo niya ug nga matag Lunes mopapanumpa sa bag-ong mga sakop sa Partido Liberal;

·        Palingkuron sa gabinete si Teodoro, konsultahon si kanhi presidente Fidel Ramos ug padayong mopuyo sa iyang bay sa Quezon City kon siya nay mopuli sa Malakanyang;

·        Giwarawara pag-ayong pagkahimo niyang cover sa Time Magazine; ug

·        Gisangyaw ang pagpakigsulti sa opisyal sa Estados Unidos niya (magsilbing kataposang bendisyon sa iyang kandidatura, labi na human paluyohi ni Jose Ma. Sison ang kandidatura ni Villar).

-o0o-

            Ang kataposang tulo ka semana sa kampanya gikahadlokan hinuong makasaksi sa dugang linabayay sa lapok tali sa mga kampo nilang Villar ug Aquino.  May dugang mga dokumento pa bang ipagawas ang mga Liberal human kuwestiyonang mga transaksiyon ug pangangkon sa kakabos ni Villar?  Ug may dugang pa bang dokumento ang mga Nacionalista human sa ilang pasangil nga may topak si Aquino?

            Naka-iskor si Villar sa pagpasangil nga ang pagbalitok sa economic managers ni Pres. Arroyo ngadtong Aquino maoy ebidensiya nga di siya ang sekretong kandidato sa Malakanyang.  Wa hinuon katabangi ang iyang kawsa sa kakuwang sa direktang atake niyang Arroyo ug sa direktang atake sa Malakanyang batok niya.

-o0o-

            Kon mahinayon ang hulga sa mga mayor pagbalitok ngadtong Villar, unsay himuon ni Gobernador Gwen Garcia?  Patuohon na ba lang sang mga Sugbuanon nga may ilang kaugalingong partido ug iyang amahan ug manghod samang may partido sang iyang umagad nga si Liloan Mayor Duke Frasco nga nagpaluyo ni kanhi presidente Joseph Estrada?

            Ang nagkamingawng kampanya ni Teodoro sa Sugbo nabantang dihang iyang mga dumadapig nipakita sa berde nilang pulseras sa mga nag-yellow nilang mga higala dungan ang pag-ingon, "Gibo mi!"  Gitubag sila nga, "Di lang ta mag-away kay Villar may among kontra."  Ang di kaayo diplomatikanhong mga nag-yellow wa hinuon kapugong pag-ingon, "Di lang mi makig-away kay pilde na man mo."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com