Arangkada of Leo Lastimosa for July 1, 2011

Tinuod nga SOCA

Ambot tungod ba lang sa kakuwang sa mas mahinungdanon ug mas dinalian nga hisgutanan, o tungod ba lang kay bag-o  pa lang nideklarar og gubat si Cebu City Mayor Mike Rama batok ni Kongresista Tommy Osmeña ug sa Bando Osmeña-Pundok Kauswagan (BO-PK), o tungod sa pag-isnab sa kianabag-an sa mga konsehal sa kalihokan, gipaburot pag-ayo ang importansiya sa state of the city address (SOCA).
Apan nahibawo nang daan ang mga Sugbuanon unsay nahimo ug wa mahimo ni Rama sa unang tuig sa iyang pamunoan.  Ug ang katakos, o kakuwang og katakos, ni Rama sa pagdiskurso di makausab sa ilang grado--pasar, hagbong, o paghatag og dugang higayon.

-o0o-

Hingpit nga gipangandaman ug giisip nga mahinungdanong gimbuhaton sa buhatan ni Rama ang iyang SOCA.  Nga pipila sa iyang mga sinaligan wa kapugong sa ilang kaugalingon pagtug-an sa tinagoan unta nga mga detalye:

• 15-20 ka gutlo ra ang diskurso (pagpahilom tingali sa mga panaway sa naglibutlibot ug way kahumanan nga estilo ni Rama sa pagluwat og mga pamahayag, apan daghan nagduda nga ang gitakdang panahon mahurot na sa intro pa lang); ug
• Lunlon Binisaya ang pakigpung (pagpahinumdom tingali sa mga Sugbuanon kinsay tinuoray nga larino sa ilang dila, kay si Osmeña yungit pa man nga mo-Binisaya hangtod karon).

-o0o-

Kon nagtuo si Rama nga ang kinabag-an sa mga Sugbuanon makapaminaw sa iyang SOCA, amo siyang pahinumdoman sa mosunod:

• Sa alas-4 sa hapon, nga maoy gitakdang pagsugod sa iyang SOCA, sa Hulyo 1, nga adlawng Biyernes ug busa tingtrabaho ug tingklase, mga kawani ra sa City Hall ang makaadto sa Plaza Sugbu ug makapaminaw sa live coverage sa mga estasyon sa radyo; ug
• Ang pipila nga makahigayon pagbasa sa iyang SOCA sa mga pamantalaan inigka ugma di makalikay pagtandi ini sa aktuwal nilang nakita nga mga libaong, niawas nga mga kanal, wa makolektang mga basura ug wa matambali nga mga masakiton.

-o0o-

Sa ato pa, dakong usik sa panahon ang lalis unsay mas tukma nga pahigayonan sa SOCA (session hall ba sa Sangguniang Panlungsod nga gipanindot pag-ayong Rama sa siya pa ang bise mayor), o kanus-a (sa Hulyo 1 ba o sa sunod nga regular nga sesyon sa Hulyo 6), o tambongan ba sa mga konsehal ug ni Bise Mayor Joy Young ug Kongresista Osmeña o dili, dakong usik sa panahon.
Mas mapuslanon alang nilang Rama ug sa iyang mga kaalyao ug mga kaatbang sa politika nga paminawon ug tumanon ang mas sipa ug mahinungdanon ug mas dinalian nga mensahe gikan sa mga magbubuhis:  Ang pagpanglulho aron pagtuman sa ilang mga gimbuhaton (1) paghatod sa batakang mga pangalagad ngadto sa labing daghan ug (2) pagpatuman sa balaod bisan kinsay hingtungdan ug maig-an.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 28, 2011

Gahom sa paghiusa

Di sayon ang paghiusa sa nagkalainlaing kahugpongan ug mga kompaniya aron pagtabang sa labing kabos, labing masakiton ug labing nagkinahanglan sa katawhan.  Kini tungod kay managlahi ang ilang kultura, katuyoan ug mga prinsipyo.  Apan mas lisod kon mag-iyahay sila.  Mas gamay ra ang ilang mahimo.  Ug mas gamay ra ang ilang matabangan.
Mas makaayo alang sa tanang hingtungdan kon maghiusa ang mga may katakos sa pagtabang.  Mas lapad ug mas makahuloganon ang ilang mga programa sa pagtabang.  Ug mas daghang kinabuhi ang ilang mahikap ug mahatagan og di lang paglaom kon dili katakos gyod sa paghaw-as sa ilang kaugalingon gikan sa lawom nga gahong sa katimawa.

-o0o-

Napamatud-an ni namo sa malampuson nga pagpahigayon sa Grand Halad sa Kapamilya (GHSK), ang labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad ug kalingawan nga nilungtad og 17 ka takna gikan sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-11 sa gabii niadtong Sabado, sa main campus sa Cebu Technological University (CTU) sa M. J. Cuenco Ave. sa Dakbayan sa Sugbo.
Kapin sa 10,000 ka mga Sugbuanon ang natabangan sa GHSK.  Apan di ingon ana kabug-at ang gimbuhaton alang sa mga tigpasiugda.  Kay daghan ang nagtinabangay pagbaswat sa higanteng responsibilidad.  Kasagaran nila igo lang gani nga nitampo sa ilang naandan nga mga pangalagad ug mga produkto.  Pipila lang ang nitakilid pagkuot sa ilang mga panudlanan.

-o0o-

Ang CTU nipagamit sa dakong wanang, classrooms, mga lamesa ug mga lingkoranan, mga linya sa tubig ug kuryente ug ubang kahimanan sa ilang main campus.  Gipahuwaman sab ang ilang mga magtutudlo, mga kawani ug mga tinun-an paghimo sa skills training seminars, seguridad ug pagduma sa tibuok kalihokan.
Ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) nipalihok sa iyang sakop nga mga kompaniya, tambalanan ug kahugpongan sa pagtampo og tambal, pagkaon, kuwarta, produkto, katakos ug panahon aron paghimo sa mga pangalagad nga mas lapad ug malungtaron.

-o0o-

Ang Bantay Bata 163 nitampo og P150,000 pagpangompra sa mga tambal alang sa kaliboan ka pasyente, mga kawani, mga boluntaryo ug abundang kasinatian pagduma sa samang kalihokan.
Ang ABS-CBN Cebu, DYAB Abante Pa, Bisaya! ug DYLS Lupig Sila! nitampo sa ilang minilyon ka pesos nga balor sa airtime aron pag-awhag sa ubang mga institusyon ug mga indibiduwal sa pagpakigsawo sab sa ilang katakos, panahon ug katigayonan ug pagdasig sa iwit, saag ug labing gamay nga mga Sugbuanon sa pagpahimus sa piyesta sa libreng mga pangalagad ug kalingawan.
Di matambalan ang tanan nga masakiton.  Di matabangan ang tanan nga nagkinahanglan.  Apan way adunahan nga way panginahanglan.  Ug way timawa nga way ikatabang.  Sa ilang pagkuptanay, mahimo nga mas gaan ang mga palas-unon ug mas lunsay ang kalipay sa pagtampo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 27, 2011

Halad sa 10,200

Kapin sa 10,000 ka Sugbuanon ang nakapahimus sa labing sadya nga piyesta sa mga pangalagad tibuok adlaw niadtong Sabado, Hunyo 25.  Ang Grand Halad sa Kapamilya (GHSK), nga gipahigayon sa Cebu Technological University (CTU) Main Campus, maoy labing dakong kalihokan pagtimaan sa usa ka buwan nga kasaulogan sa ika-16 nga sumad sa DYAB Abante Pa, Bisaya!
Ang GHSK niadtong Sabado usa ka talagsaong pasundayag sa talagsaong pagtinabangay sa mga institusyon ug mga indibiduwal nga may katakos ug may kasingkasing sa pagtabang ug sa kalapad sa kakabos ug sa kalawom sa mga panginahanglan sa kinabag-an sa katawhan nga gihalaran sa kaliboan ug usa ka libreng pangalagad.

-o0o-

Mas dasok ang nakapahimus ug mas daghan ang tambal ug pangalagad nga nahatag niadtong Sabado sa GHSK, nga gihimo kaduha matag tuig sukad niadtong 2006, tungod sa hingpit nga pagpaluyo sa ubang mga institusyon nga, sama sa DYAB, nagtimaan sab og mahinungdanon nga kasaulogan:

• Ang CTU (kanhi Cebu State College of Science and Technology) magsaulog sa iyang ika-100 nga sumad karong tuiga;
• Ang Bantay Bata 163 magsaulog sa iyang ika-14 nga sumad karong tuiga;
• Ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) nagsaulog sa Cebu Business Month (CBM) karong buwana; ug
• Ang DYLS FM Lupig Sila! nga magsaulog sa iyang ika-15 nga sumad sa sunod buwan.

-o0o-

Gibanabana sa security personnel sa ABS-CBN ug CTU, nga maoy nagduma sa seguridad sa tibuok kalihokan, nga kapin sa 8,200 ang nakapahimus sa mga pangalagad sa GHSK gikan sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon ug kapin sa 2,000 ang nisalmot sa disco sa DYLS gikan sa alas-7 hangtod sa alas-11 sa gabii.
Nia ang pasiunang listahan sa gidaghanon sa mga naalagar sa GHSK:  Medical services (checkup ug tambal) 5,711; Optical services (checkup ug reading eyeglasses) 1,561; Dental services 300; ECG 190; Pap smear 200; Breast screening 118; Laboratory services 163; Reflex ug masahe 1,000; Tupi 465;

-o0o-

6,500 ang nakatilaw sa libreng pagkaon ug ice cream; 2,500 nakadawat og relief goods; 100 ka kabos nga pamilya (50 sa Tinago ug 50 sa San Roque) nakadawat og grocery items gikan sa Bantay Bata; 89 ang nakahatag og dugo sa Kapamilya Blood Donation uban sa Chong Hua Hospital; ug kapin sa 500 ka iro ug iring ang nakapahimus sa veterinary services (Gikapon 42, gipurga 255, gibakunahan 219 ug gisudlayan 12).
750 ang naalagaran sa Pag-big, SSS, NSO, Philhealth, DFA ug Tesda; 1,500 ang nakatambong sa livelihood skills training ug seminars; kapin sa 1,000 ang naka-libro ug gibasahan ni Zaijan Jaranilla (Santino ni Bro sa May Bukas Pa, bantogang teleserye sa ABS-CBN); ug 300 nakaapil sa duwa sa mga bata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 24, 2011

Papel ni Tommy

Ang Sugbuanong inhinyero nga nabihag sa mga bandidong Abu Sayyaf, Virgilio "Bingbing" Fernandez, gihatagan og higayon pagtawag sa iyang pamilya usa ka adlaw human siya nadagit.  Human siya gipasuwat sa kidnappers og ransom note nga nangayo og P9.8 milyones, nagkasulti si Fernandez ug iyang asawa.
Human nakaseguro nga di kasabot og Binisaya ang mga bandido, gisigehan niya og sulti ang iyang asawa og "binali ni ha?" sa di pa siya mag-Tinagalog, uban ang panghinaot nga balihon ang tanan niyang sulti.  Apan dihang niingon siya nga, "Huwag mong i-report sa army," tungod tingali sa tensiyon o nalipat lang gyod sa Binisaya niyang tugon, nihukom ang iyang asawa sa di pagpakiglambigit sa militar.

-o0o-

Mas nagkasinabtanay silang Fernandez ug ang iyang anak nga si Virgil.  Sa ilang panagsulti, niburot nang ransom demand sa mga bandido ngadto sa P30 milyones.  Usa sa mga bandido nga gipapuy-an niya nisuway pagbukubuko sa mga bandido pinaagi sa pagtanyag nga ihatod siya ngadto sa kasundalohan bugti sa P700,000.
P200,000 ray natigom nilang Virgil.  Apan wa ning kapugong ni Fernandez pagsugo ni Virgil pagbungkag sa kuwarta sa mas gagmayng bills aron pagpatuo sa bandido nga mabayrang ransom.  Giingnan na sab niya si Virgil og, "binali ni ha?" sa wa pa tugona nga, "Huwag mong i-report sa army."  Apan sa wa pa moabot ang adlaw sa binayranay, gibalhin si Fernandez og laing tagoanan.

-o0o-

Bisan sa desperado niyang kahimtang, nakumbinser si Fernandez nga, tungod sa gipangayong ransom, ang bugtong paagi pagtapos sa iyang kalbaryo mao ang pag-ikyas.  Maong giandam ang iyang lawas.  Gipahimuslan ang tanang kahigayonan sa pagpahuway ug pag-ehersisyo.  Sa wa pa dagita, duha ra ka push-up ang nahimo, apan sa mga kamot sa mga bandido nakahimo nag 15.
Apan sa mga mata sa mga bandido, labihan niya kaluya.  Human lang sa pila ka gutlo nga pagbaktas, nagsusapinday dayon aron agakon.  Sa kataposan, ang iyang pagpasakit-sakit sa tiyan maoy nakaaghat sa mga bandido pagkumpiyansa.  Nga nisangpot sa iyang paglingkawas.

-o0o-

Ang pamilya ni Fernandez nahadiin-diin og pangita og tabang aron maluwas siya gikan sa Abu Sayyaf.  Apil sa ilang gidangpan mao silang Gobernador Gwen Garcia, Cebu City Mayor Mike Rama ug Talisay City Mayor Soc Fernandez, nga uyoan sa biktima.
Sa sinugdanan, si Fernandez nasuko sa kasundalohan tungod sa kanunay nilang pagsunodsunod nga nakapugos sa mga bandido pagbalhin-balhin niya og tagoanan.  Sa kapulihay, nakasabot siya nga ang bandido hadlok kaayo sa kasundalohan.  Dihang nakalingkawas na, ang pangu sa kasundalohan nitug-an niya si DILG Secretary Jesse Robredo ang nagsige og apura nila paggukod sa mga bandido aron pagluwas niya.  Kinsay nagpakitabang ni Robredo?  Di si Garcia, ni si Rama, ni si Fernandez.  Kon dili si Kongresista Tommy Osmeña.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 23, 2011

                Ikyas sa Basilan

 

 

                Ka-napulo ug usa ka higayon si Virgilio "Bingbing" Fernandez, ang Sugbuanong inhinyero nga gidagit sa mga bandidong Abu Sayyaf sa Basilan, nga nisuway paglingkawas.  Kasagaran kutob ra sa iyang hunahuna.  Sa pipila ka higayon nga nakalihok gyod, wa siya molampos.  Sa iyang kasegurista, wa siya masakpi bisan kausa.

                Apil nang ika-napulo ug duha niyang pagsuway.  Nga, sukwahi sa iyang kahadlok nga masakpan, mapusilan ug mosangpot sa iyang kamatayon, nagmalampuson.  Walo ka oras siyang nagdagan ug nagbaktas sa kalibonan ug kakahoyan ug naligid sa mga bakilid.  Hangtod nga natsambahan niya ang bay sa usa ka asset sa militar.

-o0o-

                Nakababag sa unang mga pagsuway ni Fernandez sa pag-ikyas mao ang pagsige og balhin-balhin sa mga bandido aron paglikay sa agresibo nga pagsunud-sunod sa kasundalohan.  Usa sa mga pagsuway niya pag-ikyas nahitabo sa bay nga puno sa personal nga kabtangan sa nangaging langyaw nga mga bihag sa mga bandido.  Nagtuo si Fernandez nga mao toy nahimutangan nilang Gracia Burnham ug kaubanan.

                Mga lipak sa kahoy ang bungbong sa iyang nahimutangan nga kuwarto.  Gisigehan niya og bubo og tubig ang mga lansang aron nga di moigot kon iya nang sikaran.  Nikang-a na unta ang bungbong dihang giligwatan niya og kudkoran ug nakahimo siya og lungag nga igo gyong kalutsan.  Apan mao say pagbalhin sa mga bandido niya sa laing tagoanan.

-o0o-

                Atubangan sa mga huhongihong nga nakabayad og ransom ang iyang pamilya ngadto sa Abu Sayyaf, si Fernandez niangkon nga usa sa bandido nga iyang napuy-an nitanyag paghatod niya ngadto sa militar bugti sa P700,000.  Nga nakadani niya kay gamay kaayo kon itandi sa P30 milyones nga maoy gidemanda sa kadagkoan sa mga bandido.

                Maong giawhag ni Fernandez ang iyang mga anak pagpangita og kuwarta.  Apan P200,000 ray labing dako nilang natigom.  Nisugyot si Fernandez nga gagmay nga bills ang gamiton aron mas daghan nga tan-awon.  Apan sa wa pa moabot nga adlaw sa binayranay, may nakasulti sa kadagkoan sa Abu Sayyaf sa raket ug gidalidali siya pagbalhin og laing bukid nga tagoanan.

-o0o-

                Noodles ang kasagaran sa pagkaon ni Fernandez sa 16 ka adlaw niyang pagkatanggong sa kabukiran sa Basilan.  Ang labing lamian niyang pagkaon mao ang tibuok manok nga gihatag sa usa sa mga kumander sa bandido nga iyang napuy-an.  Bisan sa pasidaan nga di tanyagan ang iyang mga guwardiya, nangagda siya nila apan pulos namalibad.

                Pagkabantay ni Fernandez nga mao ra toy iyang pagkaon sa tibuok adlaw, gibahin niya ang manok og katulo aron may masalin pa alang sa paniudto ug panihapon.  Apan pagka gabii, napan-os nang manok.  Ang mga guwardiya na sab maoy nagdumili paghatag niya sa ilang bawon nga mga pagkaon.  [30]

Arangkada of Leo Lastimosa for June 22, 2011

Away sa SOCA

Kon di siya imbitahon sa mga konsehal sa ilang sesyon unya sa Hulyo 1, di angayng mamugos si Cebu City Mayor Mike Rama.  Wa siya magkinahanglan nila pagpahibawo sa mga Sugbuanon unsay nahimo sa unang tuig sa iyang pamunoan ug unsay iyang mga plano sa nahibiling duha ka tuig sa iyang termino.
Makahimo si Rama sa state of the city address (SOCA) sa Plaza Sugbo, sa tugkaran sa City Hall, nga mas dako og wanang kay sa session hall ug kapahimutangan sa mas daghang magbubuhis.  Nga di hinuon niya mapugos pagtambong ug pagpaminaw.  Samang di sab silang kagarantiya nga di manghuy-ab.

-o0o-

Wa say makatulisok nilang Bise Mayor Joy Augustus Young ug mga konsehal sa dakbayan kon di na ganahan nga maminaw sa SOCA.  Nganong magpaka-aron-ingnon man tuod nga naghinam-hinam nga maminaw ni Rama, kansang mga diskurso mas nabantog sa naghinobrang gitas-on kay sa kaundanon?  Nga ang gisiyagit sa ilang kasingkasing si Kongresista Tommy Osmeña man?
Gawas pa, way makabasol sa ilang pagpaundayon sa duwa sa politika.  Gustong Rama nga ilugon ang gahom pagpirma sa kontrata sa ilang consultants ug balihon ang ilang mga lagda sa South Road Properties (SRP) ug Ciudad sa Banilad.  Magpatara ba lang?  O mopahinumdom ni Rama nga di niya mahimong talikdan ang BO-PK nga nagpalambo sa iyang pamolitika nga di magpaabot og bisan unsang bawos.

-o0o-

Apan nakahinumdom pang mga Sugbuanon sa reklamo sa pipila ka konsehal sa giingong pagdumili ni Rama pagtug-an nila sa priorities ug sa gatosan ka atimanunon sa iyang pamunoan.  Kon mao, nganong magdiki-diki man karon ang mga konsehal pagpaminaw unsa nahimo na ug himuonon pa ni Rama?
Samtang di sila obligado nga mosunod sa mga plano sa mayor, katungdanan sa mga konsehal ang pagpaminaw niya.  Gawas lang kon nagkauyon na gyod pagdeklarar og gubat batok ni Rama ug, atubangan sa sunudsunod nga mga baha nga nahiagoman sa dakbayan niadtong weekend, di na sila ganahang modugang sa mga plastik.

-o0o-

Nahadlok hinuon ko nga tinuyo ang hulga ni Young nga di nila hatagan og kahigayonan si Rama nga mag-SOCA sa ilang sesyon karong Hulyo 1.  Kay sila ang labing nakaila ni Rama.  Labi na sa iyang kamahiligon sa seremonyas.  Silay labing nahibawo nga, samtang taphaw ra ning istorya alang sa taga gawas, sakit kaayo alang ni Rama nga mahikawan ning iyang giisip nga tinuig nang tradisyon.
Di mabasol ang mga konsehal sa ka-ubos  sa ilang tan-aw ni Rama.  Kay siyay nipalabi paggasto og minilyon ka pesos sa kumbira ug inom sa Charter Day celebration kay sa financial assistance ug relocation site sa mga molupyo sa Mahiga sa Mabolo, Cebu City.  Ug mas agresibong nangita og pundo sa beautification sa Osmena Blvd. kay sa pagtarung sa drainage system.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 21, 2011

Pataka ni Noynoy

Usa sa mga programa nga gipasigarbo sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino, nga wa kopyaha gikan sa gisundan ug gisaway nilang pamunoan ni Gloria Arroyo, mao ang Pantawid Pasada, o fuel subsidy alang sa PUJ ug tricycle drivers aron nga di sila kinahanglan nga mopasaka sa plitehan atubangan sa sunudsunod nga paglayat sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.
Way lalis sa maayong tumong sa fuel subsidy.  Kay kasamtangan ra mang pagmahal sa lana, nga gipaabot nga mo-us-os kon mahusay nang politikanhong krisis sa Middle East ug North Africa, mas epektibo ang subsidy kay sa usbaw sa plitehan, nga mopasaka sab sa presyo sa nag-unang palaliton.

-o0o-

Apan ang problema mao, nga kasagarang mahitabo sa mga programa nga gi-drowing lang sa papel (sa ato pa, wa magtugkad sa yuta), ang mga lagda sa pagpatuman.  Inay gamiton ang nagkalainlaing mga buhatan sa gobyerno, ang mga magtatambag ni Aquino, nga gipangulohan sa Sugbuanong Energy Secretary Rene Almendras, nihimo og laing sapaw sa tambok nang daan nga burukrasya.
Niinsistir silang Almendras ug kaubanan nga mogasto og minilyon ka pesos (nga human sa daghang pasumbingay sa Malakanyang gi-um-om sa mga kompaniya sa lana) ug magprinta og smart cards.  Gisalikway nilang sugyot sa transport groups nga mas sayon ug epektibo ang LTFRB certification nga gihuptan sa matag lehitimong PUJ unit.

-o0o-

Kapin sa duha ka buwan human naumol ang Pantawid Pasada, pipila pa lang sa kapin sa 214,000 ka smart cards, nga gisudlan og P1,050 matag usa, ang naapud-apod dinhi sa Sugbo, Metro Manila ug ubang bahin sa nasud.  Mas paspas nga naapud-apod ang P150 nga fuel subsidy sa matag driver sa dul-an sa usa ka milyon ka tricycles sa tibuok nasud.
Ang smart cards giapud-apod uban ang sibaw kaayong press conferences ug mga pamostura sa DOE, LTO ug LTFRB.  Ang subsidy sa tricycles gipaagi sa DILG ug lokal nga mga opisyal.  Mas kasaligan diay ang burukrasya kay sa ahat nga salida sa bag-ong pamunoan.

-o0o-

Labing dakong insulto sa smart cards--gilangaw ang SM City Covered Terminal sa Sugbo ug ang distribution centers sa ubang bahin sa nasud kay way nidugok nga PUJ drivers ug operators.  Ug way makabasol sa drivers ug operators nga nitumaw nga mas utokan kay sa bag-ong "bright boys" sa Malakanyang:

• Mas dakong gasto sa paghunong og pamasahero ug pag-adto sa distribution centers kay sa P1,050 nga fuel subsidy;
• Mas dakong magasto nga krudo sa pagpangita sa nihit kaayong gasoline stations nga modawat sa smart cards; ug
• Nahibawo silang mas dako untang subsidy ug mas sayo untang nadawat ug naka-iban unta sa ilang kalisod atol sa paspas nga pagsulbong sa presyo sa lana kon wa pa mopa-undayon ang pamunoang Aquino sa ilang pataka.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 20, 2011

Piyesta sa pangalagad

Human sa malampusong 11th Kapamilya Run, nga giapilan sa gatosan ka runners sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan, magpadayon ang tibuok buwan nga kasaulogan sa ika-16 nga anibersaryo sa DYAB Abante Pa, Bisaya! pinaagi sa labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad, ang Grand Halad sa Kapamilya tibuok adlaw karong Sabado, Hunyo 25.
Ipahigayon sa dakong wanang sa Cebu Technological University (CTU) Main Campus sa M.J. Cuenco Avenue, Dakbayan sa Sugbo, mas lapad ang mga pangalagad ug mas daghan ang maalagaran sa Grand Halad sa Kapamilya karong tuiga kay, gawas sa naandang tabang sa Bantay Bata 163, mopaluyo sab ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI).

-o0o-

Gawas sa managsamang tinguha pagtabang sa labing kabos sa atong mga kapamilya, naatol sab nga pulos may dagkong kalihokan ang upat ka tigpasiugda sa Grand Halad sa Kapamilya karong buwana:  Gawas sa sumad sa DYAB, ika-14 nga anibersaryo sa Bantay Bata 163; nagpadayon ang pangandam sa ika-100 nga sumad sa CTU; ug ang CCCI nagsaulog sa Cebu Business Month.
Maong malipayon kong motaho ninyo nga, human sa sunudsunod nga tigom sa upat ka tigpasiugda sa mga buhatan sa ABS-CBN, CTU ug CCCI, nahingpit nang taas nga listahan sa daghan uyamot nga mga pangalagad sa Grand Halad sa Kapamilya, nga magsugod sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon karong Sabado.

-o0o-

Salamat sa Bantay Bata ug pribadong mga botika nga sakop sa CCCI, andam nang mga tambal ug bitamina alang sa hangtod 5,000 ka pasyente.  Libre sang ibot ug paglimpiyo sa ngipon.  Manghatag sab mig kaliboan ka reading eyeglasses.  Libre sang laboratory services:  Blood sugar ug cholesterol screening, pap smear, cervical screening, breast screening, ECG reading ug pulmonary test.
Libre ang legal services ug notaryo sa 100 ka abogado.  Libreng veterinary services sa mga iro ug iring.  Libreng masahe ug reflex.  Libreng kasal, libreng libro sa mga tinun-an ug ipanghatag ang 1,000 ka seedlings sa lagundi.  Pagkaon ug duwa sa mga bata.

-o0o-

Motanyag sab ang mga buhatan sa gobyerno sa ilang mga pangalagad:  Ang LTO manghikay sa mga aplikasyon sa driver's license; ug moatiman sa mga pangutana ug mga panginahanglan sa ilang mga sakop ang NSO, SSS ug PhilHealth.
Daghan sang livelihood skills training nga mapilian:  Techno-Demo sa CTU sa pagluto ug pagnegosyo og 20 ka putahe; aircon repair ug maintenance; computer skills; accounting for non accountants; financial ratios; pagbuhi og baboy nga way baho; pagsugod og negosyong way puhonan; pagpangita og trabaho; alternatibong mga tambal; CPR; autism, breast cancer, dengue ug environment (ABCDE); ug scholarship programs sa Alay Lakad ug Ambit Foundation.
Pasiuna pa lang ning lista.  Masaligon ko nga manakod pang mithi sa kamanggihatagon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 19, 2011

Sulbad sa baha

Kon simbako nakalimot na ta sa mahinungdanong mga pagtulon-an nga gihatag sa kinaiyahan atol sa cloudburst, kadtong kusog ug kalit nga uwan sa Metro Cebu nga nisangpot sa makalilisang nga baha sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue, niadtong Enero 25 ning tuiga, gipahinumdoman ta pag-usab sa laing kalit ug kusog nga uwan nga nisangpot sa di na sama kalapad nga pagbaha sa pipila ka bahin sa Dakbayan sa Sugbo niadtong Biyernes sa hapon.
Kon hangtod karon nagdikidiki pa ang atong lokal nga mga opisyal sa pagtarung ug pagpalambo sa atong mga kanal sa di pa moabot ang sunod nga mas kusog nga uwan, panahon na nga ato silang apurahon.

-o0o-

Kon mga politiko ray pasagdan, di gyod malihok ang atong drainage system.  Di sila kahutdan og mga lusot:  Way kuwarta, di mosugot ang mga tag-iya sa pribadong mga luna nga maagian sa pagpalapad ug pagpalawom sa mga kanal, daghang kabalayan ang maigo kon tinud-on pagpadako ang mga kanal, wa tay dag-anan kay mas bangis na gyong panahon tungod sa global warming ug daghan pang ubang way kinutoban nilang pagarpar.
Di katabang sa atong kawsa nga ang mga kanal naa sa ilawom sa yuta, di makita sa mga botante kon, sama sa naandan, butangan sa ilang mga ngan ug mga nawong ang drainage projects.

-o0o-

Di ang Sugbo ray naproblema sa drainage.  Ang ubang mga dakbayan ug kanasuran nahiagom sab sa samang krisis.  Apan wa sila maluya sa kadako sa kuwarta nga gikinahanglan.  Ug wa sila magpalingla sa ubang mas taphaw nga mga hinungdan sa pagpasagad lang hangtod nga mahitabo ang mas dakong katalagman.
Pipila nila nangutang og kuwarta gikan sa nasudnong gobyerno ug pribadong mga bangko.  Ang uban nipahamtang og users fee aron nga katabangan sa pribadong sektor ang dakong gastohan.  Nakumbinser sila paglihok dihang namatngonan nga mas dako ang kadaot sa mga kinabuhi ug kabtangan sa katawhan kon bahaan matag bunok sa uwan.

-o0o-

Ang mga dakbayan ug kalungsoran nga nakasulbad sa problema sa drainage nangisog pagbalhin sa kaliboan ka kabalayan nga nakababag sa pagpadako sa mga kanal.  Apan sukwahi sa gihimo ni Cebu City Mayor Michael Rama gibayran nila ang mga naapektahan ug gipahimutangan sa mga luna nga makapadayon gihapon sa naandang panginabuhi.
Sukwahi sa pagpili ni Rama sa labing kabos nga mga molupyo sa tampi sa sapa sa Mahiga sa Mabolo, gibalhin nila pag-apil ang higanteng mga bay patigayon nga nakababag sa mga kanal.  Labaw sa tanan, gi-edukar nilang katawhan pinaagi sa media sa kadako ug kadinalian sa suliran ug busa kinahanglang unahon pag-atiman.  Ila ang lunsay nga political will.  Di sama sa kang Rama nga political will batok lang mga di makasukol niya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 18, 2011

Ilad sa Saudi

Sugbuanong OFWs sa Riyadh, Saudi Arabia maoy labing uwahing nabiktima sa mapahimuslanon nga overseas placement agency.  Nangaplay sila pagka-welder kay nadani sa gisaad nga suholan nga 1,200 Saudi Riyals (P14,000) matag buwan.  Apan dayon nilang biya sa Pilipinas, namatikdan nilang giusab ang ilang kontrata ug uwahi na ang pagreklamo.
Dayong sakay nila og ayroplano sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA), nakit-an nila nga gitabonan og white ink ang ilang posisyon nga "welder" ug gisapawan og "laborer."  Nakugang sab sila pagkakita nga gilaslasan ang ilang suholan og katunga ngadto sa 600 Saudi Riyals (P7,000) ang buwan na lang.  Apan naglibog asa dangop maong nahinayak paglarga.

-o0o-

Pag-abot nila sa Riyadh, natinuod ang ilang kahadlok.  Gihimo silang mga kargador ug P7,000 ra gyod ang nadawat nga suholan.  Apan wa sila kahibawo asa makasumbong sa ilang suliran.  Way nakatudlo nila asa ang Embahada sa Pilipinas.  Maayo na lang nga usa nila nakatipig sa numero sa telepono sa DYAB Abante Pa, Bisaya! maong nagkasabot silang manawag namo aron magpatambag.
Apan nagdumili sila pagtug-an sa ilang mga ngan.  Tungod sa kahadlok nga mahibaw-an sa placement agency nga nangreklamo sila, isumbong sa ilang employer sa Riyadh, gukdon ug apikihon na hinuon didto sa Saudi ug i-blacklist pa gyod ug di nang dawaton sa ubang ahensiya ni makapanrabaho sa bisan asang nasud.

-o0o-

Ang job order nga gi-aplayan sa Sugbuanong OFWs aprobado sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) ug makabugkos sa placement agency ug sa ilang girepresentahan nga principal sa Riyadh.  Ang pag-usab sa trabaho ug paglaslas sa suholan dakong kalapasan sa kontrata tali sa OFWs, ahensiya ug principal ubos sa pagtugot sa POEA.
Giawhag namo ang OFWs sa pag-awhag sa ilang mga kapamilya nga nahibilin sa Sugbo sa pagdangop sa POEA Visayas nga giduma ni Direktor Evelia Durato.  Makatabang sa ilang kawsa kon masumiter nila ang mga dokumento sa panrabaho aron mas sayon nga masubay sa POEA unsa nga placement agency ang angayng patubagon.

-o0o-

Ingon ini kamasulub-on ang kahimtang sa OFWs.  Bisan inatubangay ang pagyatak sa ilang mga katungod, wa silay mga buhatan sa gobyerno nga klarong kadangpan.  Ang POEA ug ubang mga buhatan labihan sab kahaguka nga nituman sa ilang trabaho kay mahimo ra man diayng palutsan og inusab nga mga dokumento dayong lupad sa OFWs sa tugpahanan.
Ang placement agency nga gireklamohan sa OFWs gikatahong may sangang buhatan sa Dakbayan sa Sugbo.  Hinaot nga silang Durato ug kaubanan di magmakuli pagtabang sa mga biktima.  Inay nga sundon ang pagpabadlong sa ubang mga opisyal ug mga buhatan sa gobyerno nga nitambag sa OFWs nga susama og kahimtang sa pag-agwanta ug pagpakahilom na lang kay tingali og silay ikiha og breach of contract.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 17, 2011

        Tulo ka Garcia

    Kataposang nadunggan sa mga Sugbuanon mahitungod ni Winston Garcia, ang kanhi presidente ug general manager sa Government Service Insurance System (GSIS), mao ang nabulilyaso niyang pagsuway pagkumbiner sa mga mayor nga alyado sa iyang maguwang nga si Gobernador Gwen Garcia pagtakli sa ilang suporta gikan ni kanhi defense secretary Gibo Teodoro ngadto ni Senador Manny Villar sa piniliay presidensiyal sa Mayo sa niaging tuig.
    Nideklarar og gubat si Garcia niya ug sa lain nilang igsuon nga si Byron.  Niinsistir si Garcia nga siya ang tinuod nga pangu sa Sugbo, di si Winston.  Klaro hinuon nga pulos taphaw ang mga pasalig sa mga mayor ngadto sa managsuong Garcia.  Kay makabungog man ang mayoriya ni Presidente Noynoy Aquino batok nilang Villar ug Teodoro sa lalawigan sa Sugbo.

-o0o-

    Sukad sila gilabhan ni Gwen sa publiko, wa na igkita silang Winston ug Byron sa mahinungdanong kalihokan sa ilang pamilya, bisan sa mga sumad sa adlawng natawhan sa ilang mga ginikanan.  Mas nabantang ang ilang pagkawagtang sa mga katungdanan nga ilang kanhi gigawongan:  Si Winston napulihan na sa GSIS; samtang si Byron wa na igkita sa Cebu Provincial Detention and Rehabilitation Center (CPDRC).
    Nagpadayon ang sayaw-sayaw sa mga binilanggo sa CPDRC bisan wa na si Byron (siya hinuon ang gihatagan og pasidungog sa film festival sa New York, di ang iyang maguwang nga nipadayon sa iyang gisugdan).  Samtang wa pa hingpit nga mahilom di na sama kasibaw ang mga reklamo sa mga sakop sa GSIS karon kon itandi sa panahon ni Garcia.

-o0o-

    Gisuginlan ko sa mga sakop sa GSIS nga wa pa hingpit masulbad ang kalangay sa paghikay sa ilang mga benepisyo.  Apan lahi sa pamunoang Garcia, nakita nila ang matinud-anong mga paningkamot pagpalambo sa serbisyo sa bag-ong tagduma, si Roberto Vergara.

Apil sa nakapabilib nila mao ang pagboluntaryo ni Vergara paglaslas sa iyang suholan ug mga benepisyo, pag-iban sa wa na kinahanglana nga mga tagduma sa GSIS ug pagbaligya sa paintings nga gipangompra ni Garcia niadto bisan sa kusganong pagsupak sa mga sakop.

-o0o-

Sukwahi sa pangangkon ni Garcia nga nilambo pag-ayo ang GSIS sa iyang pagduma, nabisto karon nga duna diay silay P15 bilyones nga utang ug busa maglisod pagbayad sa ilang housing ug educational plan holders.  Mao ni hinungdan nga pugson pagparetiro ang tulo ka executive vice presidents, tulo ka senior vice presidents ug napu ka vice presidents.  Silang Vergara ug laing 15 ka dagkong opisyal laslasan sab sa ilang suholan, mga benepisyo ug bonuses.

Way gimingaw ni Garcia sa GSIS.  May sukaranan hinuong mga pangutana nga karong nag-ung-ong nang pagtudlo sa bag-ong Ombudsman ug duha ka Deputy Ombudsman kanus-a sugdan pagpasaka ang mga kaso batok ni Garcia?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 16, 2011

Ginapos nga husay

Kon ang mga lagda sa Korte Suprema maoy ipatuman, ang sibyaanan nga mosibya nga buhi sa husay sa Maguindanao Massacre di makaputol sa ilang live coverage alang sa commercial breaks, o pagsibya sa naandang mga tulomanon, o sa live coverage sa laing panghitabo, bisan may kudeta, rebelyon, katalagman o mas dako pang krisis nga moulbo.
Ug ang tugotan nga makasud sa kontrobersiyal nga husay usa ra ka kamera--ang iya sa labawng hukmanan.  Ang mga sibyaanan igo na lang nga modawat sa footage nga makuha.  Di makabuot ang media asa ipunting ang kamera.  O kon mo zoom in o mo zoom out ba.

-o0o-

Tungod sa taas ug determinado nga pakigbisog sa media ug ubang nagpakabana nga sektor alang sa pagtugot sa live coverage sa usa sa labing bangis nga krimen sa atong panahon, ang Korte Suprema nibakwi sa ilang orihinal nga baruganan pagdili sa buhi nga pagsibya sa husay.
Apan ambot tungod ba sa garbo o wa lang gyoy hibangkaagan sa kalihokan sa media, ang mga kundisyon sa live coverage nga gipahamtang sa labawng hukmanan sama ra nga nipahamtang og silot sa mga sakop sa media ug sa katawhan nga ilang girepresentahan:  "Ganahan man gyod kaha mog live coverage, sige tan-aw ug panghuy-ab ug pagduka!"

-o0o-

Gilibkas tuod sa Korte Suprema ang pagdili sa live coverage apan gilugpitan ang mas dakong kagawasan sa media pagpili sa labing maayo nga paagi sa pagsibya sa husay.  Gitugotan tuod ang mga sakop sa media paghimo og buhi nga sibya apan gihimo sila nga mga kiko--nga magyangu-yango lang bisan unsay isulti sa mga maghuhukom.
Way laing kapilian ang media:  Kon moinsistir gyod sa ilang katungod paghimo og live coverage, angayng itahan di lang ang batakan nilang katungod pagpili unsay isibya kon dili apil nang ilang katungod pagpanginabuhi pinaagi sa pagsibya og commercials ug pagdani ug pagtagbaw sa publiko pinaagi sa mas undanon ug mas makapasabot nga coverage.

-o0o-

Ang kaubos sa pagtan-aw sa mga sakop sa Korte Suprema sa media ug sa katawhan karibalan lang sa ka wa nilay pagsalig sa ilang mga maghuhukom pagduma og makiangayon nga husay ug pagpakanaog og ligdong nga desisyon sa kaso.  Kuwang na lang og diyutay nga ilang tanggungon ang mga maghuhukom aron di kabati, kakita ug kabasa sa mga paniid ug komentaryo sa media ug publiko.
Ambot nganong di na lang tanggungon sa labing hilit nga mga langob ang ilang mga maghuhukom aron nga way laing mabatyagan gawas sa hagawhaw sa ilang mga tanlag, inay nga taptapan ang mga mata aron nga di makakita ug baatan ang mga baba sa katawhan aron nga di makapadayag unsay naa sa sud sa ilang mga kasingkasing ug hunahuna.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 13, 2011

     Iwit na sab

​

     ​Ug natinuod ang gikahadlokan sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas:  Sama sa naandan, sila na say labing iwit nga makadawat og usbaw sa suholan--kana, kon mauwaw ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) ug bakwion ang ilang pagsalikway sa uminto sa suholan tungod sa way hunong nga pagsaka sa presyo sa lana ug inadlawng mga palaliton.  Kon dunay uminto, may sukaranan ang kahadlok nga, sama sa naandan, ang RTWP 7 say labing tihik.

     ​Ang National Capital Region ug ubang rehiyon, apil nang atong mga silingang Eastern Visayas ug Western Visayas, nakahatag na og uminto sa ilang mga anak sa singot.  Dinhi sa ato, kinahanglan pa tingaling mohilak og dugo ang mga mamumuo.

          -o0o-

     Ang pagpapating sa RTWPB 7 maoy usa sa labing lig-ong sukaranan sa sibaw nga awhag nga sublion sa Kongreso ang pagtahan sa ilang gahom pagsubli ug pagtakda sa suholan ngadto sa wage boards kansang mga sakop nideklarar sa ilang kaugalingon nga independenteng mga republika nga makapatuyang lang paghimo bisan unsay ilang gusto.

     ​Nag-iyahay lang ang mga sakop sa RTWPB 7, labi nang mga representante sa management ug ang ilang kakonsabong mga representante sa Department of Trade and Industry (DTI) ug National Economic Development Authority (Neda), paghimo og ilang kaugalingong mga numero aron pagpalambo sa ilang napili nga kawsa pag-apiki sa mga mamumuo.

          -o0o-

     ​Si Trade Secretary Gregory Domingo niangkon na sa dakong layat sa presyo sa nag-unang mga palaliton, gani nangayo na og pasaylo nga wa silay mahimo pagpugong kay kalibotanon ang kasagarang mga hinungdan.  Apan nganong si DTI 7 Director Asteria Caberte mangugat man gihapon nga nalansang ang presyo sa mga palaliton sa niaging tulo ka buwan?

     ​Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) nideklarar na nga ang ekonomiya takos nga makadawat og hangtod P25 nga usbaw sa inadlawng suholan.  Nganong ang lokal nga buhatan sa Neda manghadlok man gihapon nga ang bisan unsang uminto sa suholan makadaot sa mga patigayon sa Sugbo ug sa rehiyon?

          -o0o-

     ​Si Presidente Noynoy Aquino, nga maoy nagtudlo sa tanang mga sakop sa wage boards, niawhag nilang usbawan ang suholan.  Gipasabot niyang mga negosyante nga inay batokan angayng hangpon ang uminto kay magkahulogan og mas dakong halin sa ilang mga produkto ug serbisyo.  Si Labor Secretary Rosalinda Baldoz, ang pangu sa National Tripartite Wages and Productivity Commission, nihatag nila og ultimatum pagtakda sa usbaw sa suholan sa wa pa ang Mayo 1.

     ​Tungatunga na sa Hunyo, apan padayong giisnab sa RTWPB 7 ang awhag nilang Aquino ug Baldoz.  Kinsa man diay ang ilang Bosing?  Ang mga anak sa singot maoy labing dakong tinubdan sa buhis nga gisuhol nila.  Nganong tua man hinuon pusta sa sektor nga mas gikaintapan sa paglikay kay sa pagbayad sa tukmang buhis?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 12, 2011

     Sugbo batok Manila

​     ​Sa atong pagtimaan sa Adlaw sa Kaugalingnan karong tuiga, tuguting akong pakisaw-an nimo ang panglantaw sa mga molupyo ug mga tagduma sa Manila dihang gisung sila sa pasiunang puwersa ni Miguel Lopez de Legazpi niadtong Hunyo 1570, lima ka tuig human nila gisunog ang Sugbo ug giilog gikan ni Hari Tupas.  Ang barko nga ilang nakita sa kadagatan sa Kawit gipangulohan ni Martin de Goiti.

     Ang batan-ong pangu sa Manila, si Rajah Soliman, usa ka banggiitang manggugubat.  Malampuson niyang napaubos sa iyang pagduma ang kasilinganang mga isla.  Apan mao to ang labing una niyang pakigharung sa mga Katsila.  Napugos siya pagkonsulta sa iyang uyoan ug karaang tagduma sa Manila, si Rajah Matanda.

          -o0o-

     ​Si Soliman gisuginlan ni Matanda sa iyang nadunggan nga gubat tali sa mga Katsila ug sa mga molupyo sa Mactan ug sa Sugbo, dul-an sa 50 ka tuig ang nilabay niadtong 1521.  Kanus-a napatay ang pangu sa mga Katsila, kansang nahibiling mga sundawo nangahadlok ug nanglayas balik sa ilang gigikanan.  Nahibaw-an sang Matanda nga namalik ang mga Katsila aron pagpanimawos ug nilampos na gyod pagkuha sa Sugbo.

     ​Gipasaligan ni Matanda si Soliman nga mahimong pildehon sa mas daghang mga manggugubat sa Manila ang pipila ra ka mga puti.  Apan gipasidan-an ang iyang pag-umangkon sa laing makapabalaka nga kasayuran nga iyang nakuha gikan sa ilang mga tigpaniid--ang mga Katsila gikuyogan  og mas daghang mga manggugubat nga Bisaya.

          -o0o-

     ​Matod ni Matanda dugay nang naglungut-lungot ang mga Bisaya nilang mga Muslim.  Ang mga Muslim maoy niulipon nila sud na sa daghang katuigan.  Maong andam ang mga Bisaya nga magpakamatay aron lang makabawos sa kabangis sa mga Muslim.

     ​Si Soliman nisukwahi sa tambag sa iyang uyoan mahitungod sa mga Bisaya.  Alang niya mas kahadlokan gihapon ang mga Katsila.  Apan wa ning kapugong niya pagsukol sa mga Katsila.  Dihang gisunog sa mga Katsila ang kabalayan sa Manila, napugos si Soliman pagtago hangtod nga nibiya ang mga langyaw.

          -o0o-

     ​Nakabalik si Soliman sa iyang gingharian aron lang mapugwat nga ang pundok ni Goiti pasiuna lang sa mas gamhanang puwersa nga gipangulohan na gyong Legazpi.  Kinsa nibiya sa Sugbo alang sa Panay nga mas daghan og pagkaon.  Nahibaw-an ni Legazpi nga mas abunda pa gyod ang katigayonan sa Manila.

     ​Mayo 18, 1571 dihang malinawong gitahan ni Soliman ang Manila ngadto ni Legazpi.  Di to maoy unang kadaogan sa diplomasiya ni Legazpi.  Sa Marso 16, 1565, nahigala niya si Datu Sikatuna sa Bohol.  Di sab si Tupas ray nisukol niya (Abril 27, 1565).  Ang hari sa Macabebe sa Pampanga , human nakakumbinser ni Soliman paglingkawas gikan sa mga Katsila, maisugong nilusad sa Gubat sa Bangkusay bisan nakatukod na og gingharian si Legazpi sa Manila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com