Arangkada of Leo Lastimosa for May 10, 2008

       TAGO SA INTERNET

 

       Mas dako ang kahigayonan nga mailhan ang nag-upload sa kontrobersiyal nga video, nga nagpakita sa pagpakauwaw sa mga doktor ug nurses sa Vicente Sotto Memorial Medical Center (VSMMC) sa ilang pasyente, kon gikan ni sa personal computer (PC) sa usa ka pribadong panimay.  Mao ni ang pangagpas sa mga suhito sa Internet atubangan sa pagpakitabang sa VSMMC sa National Bureau of Investigation (NBI) pagtultol sa tinubdan sa pagsangyaw sa eskandalo sa tibuok kalibotan.

        Matod nila may permanenteng Internet Protocol (IP) address ang matag PC sa mga panimay.  Gitipigan ang tanang IP addresses sa database sa Internet Service Providers (ISPs) sama sa PLDT, Globe ug Bayantel.  Kon motabang ang ISPs sa NBI, nitataw si Thads Bentulan, maglilindog sa Business World, matultolan ang IP address nga tinubdan sa video.

-o0o-

        Apan unsaon pagkuha ang IP address sa nag-upload sa video sa YouTube?  Matod ni Cebu City Development and Planning Officer Nigel Paul Villarete mahibaw-an lang ni kon motugot ang Google, ang tag-iya sa YouTube.  Ang Google di ganahang mobisto sa pribadong mga kasayuran sa ilang mga kliyente.  Gisuklan nila ang US government mahitungod ini.  Niduko hinuon sila dihang gipugos sa komunistang Tsina.

Mas lisod ang gimbuhaton sa mga imbestigador kon gi-upload ang video gikan sa usa ka Internet café.  Kay usa ray IP address sa tanang PCs sa usa ka café.  Mahimong matultolan ang café ug matino unsang orasa ang pag-upload.  Apan lisod itudlo unsa nga PC ang gigamit ug kon kinsay nagamit.  Bisan kon duna pay surveillance cameras ang café.

-o0o-

        Bisan pa kon motabang ang Google, may laing problemang nakit-an si Villarete.  Makabalibad gihapon ang tag-iya sa PC sa pribadong panimay nga di siyay nag-upload sa video.  Mahimong nibanos paggamit sa PC ang iyang silingan.  Mahimong ganing makapasangil nga gi-hack ang iyang PC og laing tawo nga wa niya mailhi.

        Mas sayon ang sulbad nga gitanyag ni Jun Tariman, tagduma sa "Hi-Tech Ta, Bay" sa DYAB Abante Bisaya:  Ilhon sa NBI ang tinun-an sa nursing nga gikatahong gisuspenso sa eskuylahan og usa ka buwan human niangkon nga maoy ni-upload sa video.

-o0o-

        Maayo ning leksiyon sa mga way lingaw nga sayun-sayon rang nigamit sa Internet sa ilang mga binuang.  Ang mga alyas nga gamiton sa nagkalainlaing accounts sa YouTube ug ubang websites di diay hingpit nga makatabon sa ilang pagkatawo ni makatago sa ilang nahimutangan.

Maayo lang kon gagmayng isda ang bugalbugalan.  Kon dagkong kalyo nay matumban, mahimo silang mailhan, sumbalikan ug apikihon.  Gawas lang kon hacker silang dagko.  Daghang websites motudlo sa paggamit og proxy aron mahimong anonymous.  Mao ni kasagarang dangpan sa Internet users sa ubang kanasuran aron makasud sa websites nga alang lang sa Estados Unidos.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com